داد از آن برق نگاهت…

دو سال است که برق نگاهی پرسان و نگران جان جهانیان را به آتش می‌کشد. از ژرفای چشمان نیمه باز زنی زیبا و جوان و از پس پرده‌ای از خون، نگاهی که هم آشوبگر است و هم رامش بخش، و هم خرسند است هم هراسان، چون چشمه‌ای جاودانی بیرون می‌تراود. آنجا در دورنای خیابان داغ تهران «ندا» از پی دو سال هنوز بر زمین خفته و با چشمان آهووَش نیمه بازش به ما می‌نگرد، هم آن نگاه، هم آن چشمان و هم آن ندا دو سال است که بر بستر داغ خیابان و بر مرز جهان می‌نووی چشم براه انجام کارند، با پاهایی روان به آنسو و چشمانی خیره مانده به این سو.


هنوز و تا به امروز کسی از جهان مرگ و نیستی به میان مردمان بازنگشته تا از آن واپسین دم زیست-مندی و از چگونگی جدائی روان از تن سخن بگوید، هیچکس نمی‌داند که چرا مردمان در آن دم واپسین هر یک به گونه‌ای رخت از جهان برمی بندند و چهره در مغاک خاک می‌کشند. آنانکه سنگ خود را با کار جهان واکنده‌اند، آرام و رام چشم بر هم می‌گذارند و می‌گذرند، و آنان که کار خود را در جهان ناسرانجام و نیمه می‌پندارند، مرغ جان از بام تن پرانده و پای در جهان می‌نووی، چشم از خاک گیتی برنمی دارند و چندان در این جهانیان می‌نگرند، تا دستی پلک‌هایشان را بر هم نهد و رهسپار سفر بی‌بازگشتشان کند. مگر فردوسی بزرگ یادگار پیشینیان را به جادوی سخن خویش نسروده بود که:

ازیـــن راز جان تــو آگــاه نیست / بدیـــن پرده انــدر ترا راه نیست‏

خاک اندوه خیز این سرزمین جانهای پاک بیشماری را در آغوش خود گرفته و آسمان تیره این مرز و بوم در سوگ پاکان و وارستگان و پارسایان دریا‌ها گریسته است. از میان آن هزاران هزار زن و مرد پاکباخته ولی تنها یکی است که نگاه واپسینش جهان را به آتش کشیده است. زنی زیبا، جوان، پرشور و سرشار از زندگی و بیزار از مرگ آنجا بروی خاک داغ تابستان تهران بر زمین نقش بسته و نگاهش را به جهانی دوخته که یارای گذاشتن و گذشتن از آن را ندارد. این تنها نگاهی است که از آغاز هستی انسان تا کنون از خیابان و شهر و سرزمین خویش گذشته و مرز‌ها را درنوردیده و خاور و باختر این جهان را به هم پیوسته است.


نگاه همچون تیری که از چله کمان‌‌ رها می‌شود، ازچشمخانه آن زن زیبای پرستشگر زندگی بیرون جهیده و در پرواز است. این نگاه دیگر از آن ندا نیست، این نگاه برق چشمان خسته ولی امیدوار ملتی است که از یکسد و پنجاه سال پیش تا کنون‌گاه با مشت،‌گاه با سنگ و‌گاه نیز با قنداقه تفنگ بر در خانه خدایان می‌کوبد، تا آنان را از خواب گرانشان برخیزاند و بیادشان آرد که در این خاک نفرین شده و در این گوشه می‌شوُم جهان مردمانی هستند تشنه ازادی و آسایش و سربلندی، مردمانی که از سده‌ها و هزاره‌های مرگ و نیستی و شیون و فریاد بجان آمده‌اند و تشنه چکه‌ای از آن نوشداروی جاودانه فرهنگ و پیشینه خویشند، تشنه چکه‌ای آزادی...

دو سال می‌گذرد و چشمان نیمه باز ندا همچنان در ما می‌نگرند. چشمانی که نگران انجام کار سبزجامگانند و هراسان از بخاک افتادن این نهال خوش برگ و شاخ، که تازه سر از خاک تیره این سرزمین بدر کرده و توفان و تگرگ و تنداب و پیش از هر چیز، تیزی داس مرگ پرستان را به ریشخند گرفته و می‌روید و می‌بالد و سایه می‌گسترد.

نگاه ندا همچون تیر افسانه‌ای آرش کمانگیر دو سال است که همچنان پرواز می‌کند و به پیش می‌تازد. این تیر سرانجام روزی در آن دوردستهای پهنه فرهنگ ما بر تنه درختی خواهد نشست و مرز میهن فرزندان خورشید و سرزمین پرستندگان شب و تاریکی را نشانه خواهد گذاشت. در آن روزی که ندای ما در جهان بپیچد و آن را درنوردد و به گوش خدایان کهن برسد و آنان را از خواب هزاران ساله‌شان برخیزاند، تا نهال رهائی ما به درختی تنومند فراروید و بارآورد، تا خدایان همپیاله آزادگان این سرزمین شوند و جام بر جامشان بکوبند،

در آنروز ندا نگاه سوزنده خود را از ما برخواهد گرفت، دستان مهربان مادران این سرزمین چشمان خسته‌اش را بر هم خواهند نهاد و آن نماد زیبائی و سرزندگی، در بستری از شادی شیرین در «گَرودِمان»، در سرای آهنگ و ترانه و سرود، جاودانه خواهد غنود، تا چامه سرایان این خاک مهرپرور بیادش بسرایند:

آه از آن چشم سیاهت...

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران زمین بدور دارد

اکبر گنجی و اسلامش ؛ شیر بی یال و دم و اشکم که دید؟ (3)

3. کتاب آسمانی

3.1. تورات: (تورات یا "تورا" [آموزش] بخش نخست "تنخ" است، که در کنار "نَوییم" [پیامبران] و "کتوویم" [نامه ها] کتاب دینی یهودیان (تنَخ) را می سازد. تنخ در نزد دیگر ملتها با نام بخش نخست آن "تورات" شناخته می شود) این کتاب را می توان به دو نیمه "موسائی" و "پسا موسائی" بخش کرد. بخش نخست که واژه شناسی دینی آنرا بنام "اسفار خمسه" می شناسد، از آفرینش جهان تا مرگ موسا را دربرمی گیرد. این همان بخشی است که در آن "ده فرمان" یهوه بر بنی اسرائیل فروفرستاده می شود و پایه ای میگردد بر آنچه که امروزه "شریعت یهود" نامیده می شود. بخش دوم که گردآورنده "کتاب"های پرشماری از بزرگان یهود است، با کتاب "یوشع" جانشین موسا آغاز می شود و با "ملاخی" پایان می پذیرد، که واپسین پیامبر عهد باستان است. تورات با گزاره «در آغاز هنگامی که خدا آسمانها و زمین را آفرید ...» آغاز می شود و با گزاره: «خداوند قادر متعال می فرماید» پایان می پذیرد. بدینگونه سرتاسر این کتاب، چه آن بخش که به موسا (پیام آور یهوه) می پردازد و چه آن بخشی که سرگذشت پیامبران و پادشاهان پس از موسا را بازگو می کند، هیچگاه از زبان خدا نگاشته نشده است و هر سخنی که از او بازگو می شود، یک گفتاورد است: «خداوند فرمود: شایسته نیست آدم تنها بماند. باید برای او یار مناسبی بوجود آورم» (آفرینش، 2). گذشته از آن بخش بزرگی از این کتاب به تاریخ قوم یهود پس از مرگ پیام آور دین این قوم می پردازد و پس از فروآمدن این دین برشته نگارش درآمده است. از نگرگاه یک تاریخنگار نیز در نگاه نخست کتابی است انباشته از داستانها و سرگذشتها، کتابی که گزارشگر انبوهی از جنگها و نیرنگهای (1) مردمانی است، که دینشان جامه ای بر پیکر کیستی ملی، و کیستی ملی شان کالبدی برای جان یافتن دینشان است.

تاریخ نگارش گزارشهای سینه بسینه تورات و گردآوری تومارهای کهن ، به ربّی "یهودا هانَسّی" (165 تا 217 میلادی) بازمیگردد، که کار آغاز شده پس از ویران شدن "معبد اورشلیم" را به انجام رسانید و در کتابی بنام "میشنا" فرونوشت. ما در تاریخ با دو میشنا روبروئیم؛ "میشنا ریشونا" (میشنای کهن) و "میشنا آهارونی" (میشنای یهودی).

بدینگونه می توان در باره تورات سخن را چنین کوتاه کرد که: 1. نه خود تورات و نه باورمندان یهودی آنرا سخن خدا نمی دانند. 2. تورات نخست سینه به سینه به نسلهای دیگر رسید و سرانجام پس از ویرانی اورشلیم و آغاز آوارگی یهودیان در جهان، هزار و پانسد سال پس از موسا به رشته نگارش درآمد. 3. از همان آغاز خوانشهای گوناگونی از کتاب آسمانی یهودیان در دسترس بود و کسانی چون هانَسّی گزارشهای گوناگون را ویراستاری کرده و با کاستن و افزودن بخشهایی، خوانش خود را فرونوشته اند.

3.2. انجیل: آنچه امروزه بنام "اناجیل اربعه" (انجیل، اوانجلیوم: مژده/نوید) شناخته می شود، گزارش "تَرازمَند"(2) زندگی عیسای ناصری است. همه این گزارشها، چه ترازمند و چه ناترازمند گزارش حواریون و شاگردان مسیح هستند و پس از مرگ او نگاشته شده اند. انجیلهای چهارگانه ولی تنها بخشی از کتاب آسمانی مسیحیان را می سازند. این کتاب که مسیحیان خود آنرا "کتاب عهدین" می نامند در دو بخش "عهد جدید" و "عهد عتیق" (3) نوشته شده است. عهد جدید گذشته از انجیلهای چهارگانه نامه های فراوانی چون "رسائل پولس" (همچنین نامه یعقوب و یهودا و ...) و "مکاشفه یوحنا" (پیشبینی پایان جهان) را نیز دربرمی گیرد. این کتاب هم چون تورات پس از مرگ پیامبر نگارش و سپس ویراستاری شده است. عهد جدید با گزاره «تبارنامه عیسا مسیح، پسر داوود، پسر ابراهیم. ابراهیم پدر اسحاق بود، اسحاق پدر یعقوب بود ...» آغاز می شود و با گزاره «بخشایش خداوند ما عیسا بر همگان ارزانی باد» پایان می پذیرد. در سده دوم باورمندان مسیحی تلاش کردند چهار گزارش زندگی عیسا را در هم بیامیزند و از آن یک گزارش هماهنگ بیرون بیاورند. به این کتابها "دیاتِسارون"(4) می گویند که شناخته ترین آنها از آن اسقفی بنام "تاتیان سوریائی" است.

بدینگونه کتاب آسمانی مسیحیان نیز نه سخن خداوند، که گزارشها و نامه ها و پیشبینی های نخستین گروندگان به این دین است که در گذر سده ها پیرایش و ویراستاری شده و پس از کاستن و افزودن بخشهایی به شکل کنونی اش بدست ما رسیده است.

3.3. قرآن: به وارونه دو کتاب پیش گفته، قرآن بجز نخستین سوره آن "الفاتحه" (که با بافتار و گویش دیگر بخشهای قرآن هیچگونه همخوانی ندارد) سراسر سخن الله است و از زبان او نوشته شده است. «بنام خداوند بخشنده مهربان. ستایش خدایی را که پروردگار جهانیان، بخشاینده مهربان، خداوند روز کیفر است. تنها تو را می پرستیم و تنها از تو یاری می جوئیم. ما را به راه راست رهنمون باش، راه آنانی که بر ایشان داده های خود ارزانی داشتی، نه راه خشم یافتگان و نه گمراهان» (5) این همه آن چیزی است که از زبان بندگان الله و رو بسوی او آمده است. در همه سوره های دیگر این الله است که با پیامبر یا بندگانش سخن می گوید (يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ، يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ ، يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ [روی هم رفته بیش از پنج هزار بار]) و به آنان اندرز می دهد و راست و ناراست را به آنان می نمایاند. از همین رو است که مسلمانان قرآن را "کلام الله مجید" می خوانند و واژه واژه آنرا سخن پروردگارشان می دانند که در آن هیچ جای گمانه نیست (ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ، بقره، 2). الله در جای جای قرآن بر این نکته انگشت می نهد که نوشتن (آوردن) این کتاب کار او است و از هیچ انسانی برنمی آید: «بگو اگر انس و جن گرد آيند تا نظير اين قرآن را بياورند مانند آن را نخواهند آورد» (6) تا جایی که مسلمانان قرآن را معجزه محمد می دانند و بر آنند، الله خود این کتاب را از دستبرد نگاه می دارد: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ. حجر، 9».

قرآن به باژگونه انجیل و تورات، بروزگار آورنده اش و از زبان او نوشته می شده است. در زمان محمد که گفته می شود خواندن و نوشتن نمی دانسته است، کسانی بودند که تاریخ آنان را بنام "کاتب وحی" می شناسد و یکی از سرشناسترین آنان معاویه پسر ابوسفیان است (7). در تاریخها آمده است (8) که سرانجام بروزگار عثمان، گروهی با بهره گیری از یادداشتهای "کاتبان وحی" و همچنین قرآنی که بروزگار ابوبکر گردآوری شده و "مصحف" نامیده می شد، دست به ویراستاری نوشته ها و لته های پراکنده قرآن زدند و آنرا تَرازمند و همگون ساختند. گفتنی است که بر پایه همین گزارشهای تاریخی دستنوشته های ناترازمند و ناهمگون بدست ویراستاران سوزانده شدند. از آن روز تا به اکنون هیچ ویراستاری دیگری در قرآن انجام نپذیرفته است.

بدینگونه می توان گفت: 1. هم خود قرآن و هم باورمندان به اسلام این کتاب را سخن الله می دانند که بر زبان محمد جاری شده است، 2. قرآن بروزگار محمد نوشته شده و پیام آور خود بر نگارش پیامش سرکشی کرده است، 3. مسلمانان برآنند که در قرآن دست برده نشده و آنچه که ما امروزه در دست داریم، همان قرآنی است که هزارو سیسد و نود سال پیش در مدینه خوانده می شده است.

کوتاه سخن کتاب آسمانی یهودیان و مسیحیان سخن خداوند نیست و از خامه انسانهایی چون ما برون تراویده است، در جائیکه قرآن (بجز سوره الفاتحه) سخن الله است. تورات و انجیل (تنخ و عهدین) دهه ها و یا سده ها پس از مرگ آورندگانشان نوشته شدند، قرآن ولی بروزگار محمد و بدستور و با سرکشی خود او نوشته شد. تورات و انجیل در سده های پی در پی بارها ویراستاری شده اند و ویراستاران از آنها کاسته و یا بر آنها افزوده اند، (بگونه ای که ما خوانش های دیگری مانند انجیلهای ناترازمند[9] نیز از آنها در دست داریم). قرآن ولی پس از یک ویراستاری نخستین و نزدیک به زمان آورنده اش، دیگر دچار دگرگونی نشده و خوانش دیگری جز آنچه که در دست داریم از متن نخستین آن برجای نمانده است.

این سومین "تفاوت"ی است که اگبر گنجی در پی آن می گردد.

*****
آنچه که در این سه بخش آمد، تلاشی بود بر همسنجی سه دین بزرگ سامی و پاسخی به پرسش اکبر گنجی که می پرسد: «چه تفاوتی میان قرآن با تورات و انجیل وجود دارد؟» من در این جستار بدنبال یافتن یک پاسخ دینی به این پرسش نبوده ام و این ناهمانندیها را تنها از نگرگاه تاریخی واکاویده ام و در وانمائی آنها بیشتر به باورهای پیروان دینها پرداخته ام. برای نمونه من نیک می دانم که بگومگو بر سر اینکه آیا قرآن براستی سخن خداوند است یا نه، از همان آغاز پیدایش آن در میان بوده است و برای نمونه اینکه «قرآن حادث است یا قدیم؟» جان اندیشورزان مسلمان بسیاری را خلیده است. اکبر گنجی نیز در این باره بسیار اندیشیده و نوشته است، که گفتگوی او با نصر حامد ابوزید یکی از این نمونه ها است. با همه این گفتگوهای هزار و چهارسد ساله، مسلمانان کتاب خود را باز هم "کلام الله مجید" می خوانند و به آن تنها اینگونه می نگرند.

می خواهم در اینجا دست به یک همسنجی تاریخی دیگر بزنم، تا آشکار شود دشواریهای پیرایش دینی در اسلام ریشه در چه و کجا دارند. اکبر گنجی در نوشته خود از سنگسار و ریشه های یهودی آن سخن گفته است. نه او و نه دیگر نواندیشان و پیرایشگران دینی به این پرسش نمی پردازند که چرا این کیفر توراتی در میان مسلمانان اینچنین هواخواه دارد. یهودیان نزدیک به دوهزار سال است که سنگسار را از میان برداشته اند و آنرا بر کسی روانمی دارند. یک کاهن یهودی بنام ربّی "الیعازر بن عازریا" (100 میلادی) با گفتن اینکه «دادگاهی که در هفتاد سال حتا یکبار رأی به کشتن انسانی دهد، یک دادگاه آدمکش است»، کیفر سنگسار را برای همیشه از میان برداشت. الیعازر یک کارشناس "آگادا" بود، که می توان آنرا برابر "حدیث و روایت" در اسلام گرفت.

یکی از پرسشهایی که نواندیشان و پیرایشگران مسلمان بسیار با آن روبرو می شوند، آیه 34 سوره نساء است که می گوید: «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاء بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللّهُ وَاللاَّتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلاَ تَبْغُواْ عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيًّا كَبِيرًا»

قرآن در این آیه (و سرتاسر این سوره) بر برتری مردان بر زنان انگشت می نهد و آنان را فرامی خواند که زنان نافرمانبردار خود را بزنند. یکی از مسلمانان نواندیش روزگار ما ابوالحسن بنی صدر در اینباره می نویسد (10): «زدن بمعنای بکار بردن زور بر ضد ديگری، يکی از معانی متعدد ضرب در عربی است. در قرﺁن، ضرب به ۱۴ معنی ﺁمده است» و آنگاه با بررسی روانشناسانه این سوره، "نشوز" (نافرمانی) را برخاسته از مازوخیسم زن (آزارخواهی جنسی) می داند و آنگاه " وَاضْرِبُوهُنَّ " را چنین معنی می کند: «آنها به تحرک آوريد (چنانکه ميل مرده زنده شود، معنای يازدهم ضرب در قرآن)». منی که نه اسلام شناسم و نه کارشناس زبان عربی، نمی توانم در باره معناهای چهارده گانه "ضَرَبَ" داوری کنم. همین اندازه می دانم که مسلمانان در چهارده سده گذشته همان "کتک زدن" را از این آیه دریافته اند، تا جایی که فقیهان در باره اندازه و چگونگی این کتکها نیز کتابها نوشته اند (11). همانگونه که بارها در این نوشته آورده ام، من خود پای در بگومگوی دینی در اینباره نمی گذارم و به تاریخ بسنده می کنم. ولی دریغم می آید که یک نکته را چه برای آقایان بنی صدر و گنجی، و چه برای دیگر نواندیشان و پیرایشگران بازگو نکنم. قرآن در آیه های 23 و 24 همان سوره می نویسد: «بر شما حرام شده است مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان و [...] و زنان شوهردار به استثناى زنانى كه مالك آنان شده‏ايد [...]». این دو آیه در کنار مادر و خواهر و دختر، زنان شوهردار را نیز از زنانی شمرده اند که زناشوئی با آنان بر مرد مسلمان "حرام" است. ولی اگر مرد مسلمان زن شوهرداری را "مالک" شود (قرآن واژه "مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ" را بکار می برد) می تواند با او همخوابگی (نکاح) کند. به دیگر سخن مرد مسلمان می تواند با زن شوهرداری که به هر روی از آن او شده است (برای نمونه دستگیری در جنگ و ...) بدون هراس از گناه و بی آنکه رأی آن زن را بپرسد همخوابگی کند. نواندیشان مسلمان ما با آیه هایی این چنینی که شمارشان در قرآن کم نیست چه خواهند کرد؟ آیا در میان آنان نیز "الیعازر"ی یافت خواهد شد که بجای پیچ و تاب خوردن در معنیهای 14 گانه "ضَرَبَ" بگوید:
«اگر مردی در پنجاه سال زندگی زناشوئی به هر بهانه ای، حتا یک بار دست بر زدن همسرش بلند کند نیز، یک بزهکار است»؟

من ناهمانندیها و یا "تفاوت"های اسلام با آن دو دین دیگر را از نگرگاه تاریخی آوردم. راستی را چنین است که در آئین یهود به دلیل همان درهم آمیختگی پیچیده دینی-نژادی دگرگونی چندانی پدید نیامده و یهودیان هرکجا که خواسته اند خود را با جهان نوین هماهنگ کنند، بناچار بخشی از کتاب آسمانی و آموزشهای دینی شان را نادیده گرفته اند (مانند نمونه سنگسار، یا پذیرش "یهودی شدن" دگردینان برای پیشگیری از نابودی یهودیان در پی پیوند با نایهودیان). ویژگی آنچه که "یهودیت" نامیده می شود در آن است که «می توانی یهودی باشی، بی آنکه یهودی باشی» از همین رو است که تنها کشور یهودی جهان نه "دینی"، که "گیتیگرا" است، زیرا اندازه یهودی بودن یک شهروند در پیوند با اندازه پایبندی او به آموزه های موسا نیست. "خَمِش-پذیری" آئین موسا چنان اندک است، که اسرائیل پس از گذشت بیش از شست سال از پیدایشش در چالش با دینداران یهودی هنوز یک قانون اساسی نوشته شده ندارد.

آئین مسیح نیز توانست خود را با اروپای بیدار شده و نوزاده شده همراه کند و در پی کاروان رنسانس (12) براه افتد. کار بر مسیحیان نو اندیش از آن رو آسان تر بود، که کسی کتاب دینی را سخن خداوند نمی دانست و پیش از آن نیز در این کتاب ویراستاریهای فراوانی انجام گرفته بود، گزارش موبموی زندگی عیسای ناصری در دسترس همگان بود (بویژه پس از برگرداندن آن به زبان آلمانی بدست لوتر) و مسیحیان نخستین (بخوان راستین) نه شمشیر می کشیدند و نه کسی را به شراره های آتش می سپردند.

پیرایش دینی در اسلام نمی تواند تنها با نوشتن کتاب و جستار پایان یافته انگاشته شود و باید رفتار مسلمانان را نیز در بر بگیرد. برای نمونه زنان مسلمان همیشه "حجاب" را یک پوشش دانسته و بر حق گزینش آن در جایگاه یک حق شهروندی در کشورهای آزاد پای فشرده اند. گذشته از اینکه این حق در کشورهای آزاد و گیتیگرا نیز بی مرز نیست (برای نمونه هیچکس نمی تواند با دستآویز کردن این حق برهنه به خیابان بیاید) باید گفت که از دیدگاه پیوندهای دوسویه انسانی، حجاب یک دیوار و نشانگر یک نگاه بدبینانه به هر مردی است. پوشش اسلامی باید چنان باشد که از پیکر یک زن، تنها چهره و دستانش را بتوان دید ("خِمَر" و "جلباب" نور 31 و احزاب 51) و به دیگر سخن برجستگیهای تن او و مویهای سرش، یعنی آنچه که زنانگی یا "زن بودن" او را آشکار می کند باید پنهان بماند. این زنانگی ولی می تواند بر مردانی که در پی کامجویی جنسی از او نیستند (پدر و برادر و پسران خردسال و ...) و یا از حق کامجوئی جنسی برخوردارند (شوهر) آشکار شود. پس "حجاب" چیزی جز نگاهداشتن پیکر خود از نگاه کامجویانه (ناپاک؟) مردان نیست.

روی سخن من با زنان مسلمانی که تنها در پیروی از آئینهای هزارساله به حجاب تن می دهند نیست، ولی زنان نواندیش مسلمان که حجاب را آگاهانه و در پی پژوهش برگزیده اند باید به این پرسش پاسخ دهند که چرا در هر مردی بجز پدر و برادر و پسران خود، انسانی را می بینند که بدانها تنها از نگرگاه کامجویی می نگرد. زنی که در برابر من سرش را در روسری و پیکرش را در چادر می پیچد، مانند میزبانی است که با پای گذاشتن من به خانه اش بر همه درها چفت می بندد. رفتار هردو اینان یک ناسزا است، یکی مرا چشم چرانی می داند که جز به زنانگی او نمی نگرم، و دیگری مرا دزدی می داند که جز به دستبرد از خانه او نمی اندیشم. با چنین رفتاری نمی توان از دیگران چشمداشت رواداری و فراخ سینگی داشت. حجاب اگر بناچار باشد، تنها در بند کردن زن و پنهان کردن کیستی جنسی (زنانگی) او است، ولی هنگامی که آگاهانه گزیده شود، جایگاه مردان را به مشتی چشم چران فرومایه که زنان را تنها برای کامجویی می خواهند، فرومی کاهد. این "غربیان"ی که آقای گنجی انگشت سرزنشش را بسوی آنان آهیخته است، اسلام را از قرآن نمی آموزند، آنان رفتار مسلمانان، بویژه رفتار سرآمدان آنان را که این دین را آگاهانه پذیرفته اند، می بینند و آنرا با اسلام برابر می گیرند.

**********
اکنون و با پذیرش این ناهمانندیها باید دید برای پیرایش اسلام و این-جهانی کردن آن کدام راه نارفته را باید پیمود. من خود در گذشته و در سالهای باورمندی ام به اسلام در پی یافتن این راه بودم و در تلاش برای رسیدن به اسلامی که پایبندی به آن مایه "ننگ" نباشد، قرآن را بی یکسویانه می پژوهیدم. در آن زمان می پنداشتم که با سرمشق گرفتن از محمد، بنام کسی که اسلام را از هر کس دیگری بهتر دریافته است، می توان زنگارهای هزاروچهارسدساله را از چهره اسلام زدود و به گوهر راستین و آغازین آن دست یافت. با خواندن زندگینامه های او (سیره الرسول) که از هر سد برگشان نود برگ گزارش جنگها و کشتارها و بَرده کردن شکست خوردگان بود، آنها را نیز بکناری نهادم و تنها به قرآن پرداختم. باور من به برابری زن و مرد بر آنم داشت که دیدگاههای قرآن در باره زنان را نیز بکناری گذارم و هر چه باورم به حقوق بشر و حقوق شهروندی و برابری همه انسانها ژرفتر می شد، می دیدم که فرمانهای قرآن در باره "قصاص" و "ارتداد" و ... را نیز نمی توانم بپذیرم. اندک اندک اسلام من همچون شیر آمده در مثنوی معنوی شد که یال و دم اشکم و پنجه و دندانش را از دست می داد و دیگر هیچ همانندی گوهری با یک شیر نداشت:

شیر بی یال و دم و اشکم که دید؟                    ایـن چنین شـیری خـدا هـم نافرید!

آرزویم برای اکبر گنجی و دیگر نواندیشان و پیرایشگران دینی این است که بتوانند از پس این کار دشوار برآیند.

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران زمین بدور دارد
---------------------------------------------------------------
1.برای نمونه: «ابرام به سارای گفت: تو زن زیبایی هستی و اگر مردم مصر بفهمند من شوهر تو هستم، برای تصاحب تو مرا خواهند کشت. اما اگر بگویی خواهر من هستی، جانم در امان خواهد بود. [...] خداوند فرعون و تمام افراد قصر را به بلای سختی مبتلا کرد، زیرا سارای زن ابرام را به قصر خود برده بود. فرعون به ابرام گفت: این چه کاری بود که با من کردی؟ چرا به من نگفتی که سارای زن تو است؟ چرا او را خواهر خود معرفی کردی تا او را به زنی بگیرم؟» سفر آفرینش، 12

Canonical .2

Testament .3

Diatessaron .4
واژه یونانی از "دیا: میان" و "تسارون: چهار"، به پارسی می توان آنرا "چار-در-یِک" نامید.

5. بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ﴿۱﴾الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿۲﴾ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ ﴿۳﴾ مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ﴿۴﴾ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ﴿۵﴾ اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ ﴿۶﴾ صِرَاطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَ ﴿۷﴾

6. «قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن يَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا»سوره الاسراء، آیه 88
همچنین بنگرید به: بقره 23 و 24، هود 13، یونس 38 و طور 34

7. معاویه نخستین چهره سرشناس اسلام است که می توان از نگر تاریخی به هستی اش باور داشت.

8. تاریخ یعقوبی، پوشینه 2، برگ 64، محمد ابراهیم آیتی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی 1374

Non-canonical .9

http://news.gooya.com/politics/archives/2011/04/120386.php .10

11. «کم کم کتکها را شدیدتر کند، البته تا جائی که از بدن زن خون جاری نشود» بنگرید به "شرح لمعه" در سده نهم و "تحریر الوسیله" در سده چهاردهم.

12. واژه های "ریناسچیتا" و "ریناسچی مِنتو" (نوزائی) برای نخستین بار از سوی "جورجیو واساری" هنرمند و هنرشناس ایتالیائی بسال 1550 در باره «گذر از هنر سده های میانه و نوزائی هنر باستانی» بکار رفتند. بنگرید به دانشنامه بروکهاوس.

اکبر گنجی و اسلامش؛ شیر بی یال و دم و اشکم که دید؟ (2)

در پیوند با آنچه که در زیر خواهد آمد، گفتنی است که من در این نوشته تنها از نوشته های درون-دینی بهره خواهم جست، زیرا آنچه که در برداشت باورمندان به هر دینی جای می گیرد و در ناخودآگاه آنان می نشیند، بازگفته های دیگر باورمندان است و نه آنچه که نوشته های برون-دینی بدان می پردازند. شاید نیاز به گفتن نباشد که من بر دستکاریها و دستبردهای انجام شده در نوشته های درون دینی بخوبی آگاهم و به آنها به چشم یک سند تاریخی نمی نگرم، ولی اینرا نیز نیک می دانم که در ساختن اندیشه ما آنچه که "گمان می کنیم رخ داده" نقشی بسیار بزرگتر از "آنچه که براستی رخ داده" بازی می کند. سروکار ما در اینجا با "باور" است و نه با "دانش"، پس من به راست و ناراست این گزارشها نمی پردازم.

2. گسترش

2.1. آئین یهود: انگشت گذاشتن بر یک ناهمانندی بنیادین آئین یهود با آن دو دین دیگر در آغاز این بخش تهی از هوده نیست. به وارونه اسلام و مسیحیت، در آنچه که "یهودیت" نامیده می شود، چیزی بنام "دین-گُستری" یافت نمی شود. یهودیان نه تنها بدنبال گسترش دین خود و گرواندن مردمان دیگر به آن نبوده اند، که بر پایه آموزه های دینی شان "هلاخا" هر کسی، حتا اگر فرمانهای دینی آمده در تورات و تلمود و تَنَخ را موبمو انجام دهد نیز، تنها هنگامی یهودی شمارده می شود، که از مادری یهودی زاده شده باشد. به دیگر سخن به باژگونه اسلام و مسیحیت، جنگهای یهودیان همیشه برای "ملت یهود" بوده اند و نه برای "دین یهود". برای نمونه می توان از نبردهای یهودیان به فرماندهی موسا در سرگردانی چهل ساله آنان در بیابان سینا، آمده در تورات، نام برد. اندک زمانی پس از گریز از مصر یهودیان نخست مردم "عمالیق" را نابود کردند ("من نام و نشان مردم عمالیق را از روی زمین محو خواهم کرد"، سِفر خروج، بخش هفده). فهرست دیگر شهرها و ملتهایی که به گفته تورات در راه رسیدن بنی اسرائیل به "ارض موعود" کشتار و نابود شدند، چنین است: عراد، اموری، باشان، مدیان، اریحا، عای، اشتروت، حبرون، یرموت، فرآم، لاخیش، مقیله، لبنه و ... اورشلیم: «از "قادش برنیع" تا "غزه" و از "جوشن" تا "جبعون" همه را قتل عام کردند» (یوشع 10). گزارش همه این نبردها با گزاره ای ترسناک پایان می پذیرد: «آنگاه بنی اسرائیل دشمنان خود را تا واپسین مرد کشتار کردند»

بدینگونه می بینیم که جنگهای یهودیان با مردمان همسایه نه برای گسترش "دین موسا" که برای گسترش سرزمین یهود و به گویش امروزین جنگهای "امپریالیستی" بوده اند. درهم آمیختگی دو گوهره "دینی" و "نژادی" در میان یهودیان کار را بر کسانی که می خواهند آنرا با مسیحیت و اسلام بسنجند دشوار می کند. اسلام و مسیحیت دینهای فرا-ملی هستند، در جائیکه آئین یهود در گوهر خود جامه ای است که تنها بر پیکر قوم یهود دوخته شده است و بخشهای دینی/اخلاقی آن به آنان کیستی دینی، و بخشهای اسطوره ای/تاریخی آن به آنان کیستی ملی می بخشد.

موسا بنیانگزار آئین یهود، اگرچه بخش بزرگی از زندگی خود را در جنگ گذراند، ولی در پی پذیراندن دین خود به دیگران نبود.

2.2. آئین مسیح: نه تنها بنیانگزار آئین مسیح در همان آغاز کار به گناه شورش و نوآوری بر چلیپا میخکوب شد، که پیروان او نیز نخست از سوی "فریسیان" و "صدوقیان" و سپس از سوی فرمانروایان رومی چون "نرون" (54 تا 68 م.) و "تراژان" (98 تا 117 م.) سرکوب و کشتار شدند. بجز یهودا اسخریوطی که از شرم لودادن عیسای ناصری خودکشی کرد، همه حواریون مسیح یا در اورشلیم و یا در دیگر بخشهای امپراتوری روم از اتیوپی تا ارمنستان بدست کارگزاران رومی کشته شدند. دامنه این سرکوبها و کشتارها بیش از سه سده بدرازا انجامید و نوشته های بجا مانده از این سه سده – چه درون دینی و چه برون دینی – گزارشهای هراسناکی از رفتار امپراتوری روم با مسیحیان بدست می دهند. اگر نرون رُم را به آتش کشید و گناه آنرا بگردن مسیحیان انداخت تا آنان را سخت کیفر دهد، بروزگار فرمانروائی مارکوس اورلیوس (161 تا 180 م.) گناه بسیاری از رخدادهای طبیعی نیز بگردن مسیحیان انداخته شد، تا این نوکیشان آسانتر به دم تیغ بدریغ کشتار سپرده شوند. پس از اورلیوس مسیحیان کوتاه زمانی در آرامش زندگی کردند تا اینکه امپراتور خونخواری بنام "دکیوس/دسیوس" (249 تا 251 م.) (1) نام خود را با کشتار سرتاسری آنان جاودانه کند. پس از او "والریانوس" (253 تا 260) این سیاست را پی گرفت و در به انجام رسانیدن آن سختگیری بیشتری از خود نشان داد. این همان امپراتوری است که در نقش رستم برابر اسب شاپور ساسانی زانو زده است. گسترده ترین و سختگیرانه ترین سرکوب مسیحیان ولی بروزگار "دیوکلتیان" (284 تا 305) رخ داد. این امپراتور که همزمان با نرسه پادشاه ساسانی زیسته است، از هیچ شکنجه و آزاری برای بازگرداندن باورمندان مسیحی از آئین عیسا خودداری نکرد.

بدینگونه می بینیم که آئین مسیح درامپراتوری روم تا سال 311 میلادی با وجود سختگیرانه ترین سرکوبها و کشتارها چنان گسترشی یافت که در این سال"گالریانوس" ناچار از نگارش "فرمان رواداری نیکومدیا" (2) شد که مسیحیان را در گزینش دین خود آزاد می گذاشت. دو سال پس از آن امپراتوران باختر و خاور روم، "کنستانتین یکم" (306 تا 337) و "لیسینیوس" (308 تا 324) این فرمان را با نام "فرمان رواداری میلان" (3) به پیروان همه دینها گسترش دادند. آنچه که امروزه در جهان مسیحی "چرخش کنستانتینی" (4) نامیده می شود، پایانی بود بر سه سده سرکوب، شکنجه و کشتار پیروان آئین مسیح، که توانسته بودند باورهای خود را با وجود این سرکوبها چنان در میان شهروندان امپراتوری روم بگسترانند، که امپراتوران ناچار از پذیرش جایگاه آنان در جامعه آنروز شدند و به این مردم انبوهی که بی هراس از شکنجه و کشتار بر آئین خود مانده بودند، به چشم کسانی بنگرند که می توانستند برای نگهبانی پایه های امپراتوری از جان خود بگذرند.

عیسا پیام آور آئین مسیحیت نه تنها خود برای گستراندن دینش دست به شمشیر نبُرد، که گسترش آئین او تا سیسد سال برغم سرکوبها و کشتارهای ددمنشانه، و تنها با گفتگو و فراخوانهای آشتیجویانه انجام پذیرفت.

2.3. اسلام: همانگونه که آوردم، در باره دو سده آغازین اسلام هیچ گزارش همزمانی که بکار پژوهش بیاید در دست نیست. ولی از آنجا که این بررسی و همسنجی بر پایه گزارش های پذیرفته شده از سوی پیروان هر دینی انجام می گیرد، در باره اسلام هم به "سیره" ها بسنده می کنم. نخستی کتابی که از زندگانی محمد به دست ما رسیده است، "کتاب المَغازی" نام دارد. این کتاب گزارش "غزوه"های محمد است و به جنگهای دهه آغازین اسلام، از کوچ مسلمانان به مدینه تا درگذشت محمد پرداخته است. واقدی می نویسد: «اولین پرچمی که پیامبر (ص) برافراشت و آنرا به حمزه بی عبدالمطلب سپرد تا به کاروان قریش حمله کند در ماه رمضان و آغاز هفتمین ماه هجرت بوده است، [...] و در ماه صفر (یازدهمین ماه هجرت) شخصا آهنگ سرزمین "ابواء" کرد و بدون هیچگونه برخوردی به مدینه مراجعت فرمود» (5). ابن هشام، البصری ، طبری، ابن خلدون و ابن اثیر نیز همین گزارش را با اندکی کم و بیش آورده اند. دو نکته را در این گزارشها نادیده نباید گرفت. نخست آنکه محمد تنها هفت ماه پس از کوچ به مدینه و یافتن همپیمانانی جنگجو و نیرومند، دست به شمشیر برد. دوم آنکه در این جنگ (همچون بیشتر جنگها) این مسلمانان بودند که بدنبال درگیری با قریش بودند و به وارونه آنچه که پیرایشگران اسلام و نواندیشان دینی می گویند، این نبردها به هیچ روی "دفاع از خود" بشمار نمی آمده اند. از میان همه نامهایی که بر نزدیک به سی "غزوه" (جنگهایی که در آنها محمد سپاهش را همراهی می کرده، گونه دیگر این جنگها "سریه" نامیده می شوند، که بدون همراهی محمد انجام پذیرفته اند) دهه نخستین اسلام نهاده شده اند، تنها نام "بدر" است که در قرآن بازتاب می یابد: «و بیگمان خدا شما را در "بدر" با آنكه ناتوان بوديد يارى كرد پس از خدا پروا كنيد باشد كه سپاسگزارى نماييد» (4). مفسران قرآن این آیه را در پیوند با جنگ بدر می دانند، اگرچه قرآن در اینباره بیشتر سخن نگفته است. همین مفسران آیه های 121، 122، 152 تا 155، 165 تا 168 و 172 تا 174 همین سوره را نیز در پیوند با جنگ "اُحُد" می دانند، اگرچه وژه "احد" در هیچکدام از این آیه ها نیامده است.

با خواندن گزارشهای سیره نویسان و تاریخنگاران گوناگون از خراسان در خاور ایران گرفته تا مراکش در باختر آفریقا در می یابیم که پیامبر اسلام که در سیزده سال نخست پیامبری اش در مکه به فراخوانهای آشتیجویانه و گفتگو با بت پرستان و دگردینان پرداخته بود، در همان ماههای نخست پس از کوچیدنش به مدینه برای گسترش اسلام دست به شمشیر برده و در نزدیک به همه جنگها خود آغازگر نبرد بوده است. از نبردهایی که در یادمان تاریخی مسلمانان جای گرفته اند، می توان از "غزوه بدر"، "غزوه اُحُد"، "غزوه خندق"، "غزوه بنی قریظه" و "غزوه خیبر" نام برد. واقدی در باره جنگ بنی قریظه می نویسد: «نبّاش بن قیس گفت: ما به همان ترتیب که بنی نضیر تسلیم شدند، تسلیم می شویم [...] ما همان بار شتر را هم نمی خواهیم، اجازه بدهید که خون ما محفوظ بماند و زن و بچه ما را به خودمان واگذارید. پیامبر فرمود به هیچ وجه موافقت نمی کنم، مگر اینکه تسلیم فرمان من شوید [...] (پس از تسلیم شدن یهودیان بنی قریظه در پی گرسنگی و تشنگی چند هفته ای) اصحاب پیامبر به کندن (گودال) مشغول شدند و آن حضرت با بزرگان و اصحاب نشسته بودند و مردان بنی قریظه را دسته دسته می آوردند و گردن می زدند» (7) او همچنین در باره نبرد خیبر می آورد: «... چون این گنج پیدا شد، پیامبر دستور فرمود زبیر، کنانه را شکنجه دهد تا هر چه که پیش او است به دست آورد. زبیر کنانه را شکنجه داد، حتی سنگ آتش زنه ای را روی سینه او گذاشت [...] هم دستور فرمود تا برادر دیگر را هم شکنجه دهند [...] گویند گردنش را زدند. پیامبر در قبال این کار آنها اموالشان را حلال کرد و زن و فرزندانشان را به اسارت گرفت» (8) گفتنی است که این جنگها همه زبر نام "جهاد فی سبیل الله" (9) انجام می پذیرفتند، بگونه ای که اگر از دو قبیله اوس و خزرج درگذریم، هیچ قبیله و شهری را در شبه جزیره عربستان نمی یابیم که خودخواسته مسلمان شده باشد. اینان همه بزور شمشیر و در پی شکست از مسلمانان به اسلام گرویده اند.
بهره گیری از شمشیر برای گستراندن اسلام با مرگ محمد پایان نیافت. در تاریخهای پیش نامبرده می خوانیم که اندکی پس از درگذشت محمد و بازگشتن بخش بزرگی از مسلمان شدگان به دین پیشینشان، جنگهای "ردّه" جای غزوه ها و سریه ها را گرفتند و با نیرومند شدن مسلمانان کار به کشورگشائی و و گستراندن اسلام به دیگر کشورهای همسایه (ایران و روم) رسید. به گمانم دکتر شریعتی است که در "ما و اقبال" می نویسد: «اگر بخواهند از پیغمبر اسلام مجسمه ای بریزند، باید در یك دستش كتاب باشد و در دست دیگرش شمشیر» بدینگونه شکست خوردگان عرب و ایرانی و سریانی و آرامی و ایلامی و مصری و کلدانی و بربر دو راه بیشتر در پیش روی نداشتند؛ یا کتاب (قرآن) را می پذیرفتند و یا پیکرشان پذیرای شمشیر مجاهدان اسلام می گشت.

کوتاه سخن اینکه :
*) موسا برای گستراندن دینش دست به شمشیر نبرد و جنگهای او "نژادی" و در راستای کشورگشائی بودند.
*) عیسا برای گستراندن دینش شمشیر نکشید، گسترش آئین او در سه سده نخست به بهای شکنجه و مرگ گروندگان انجام پذیرفت،
*) محمد برای گستراندن اسلام شمشیر آهیخت و گسترش این دین دست کم در دو سده نخستین تنها در سایه شمشیر انجام پذیرفت.

این دومین "تفاوت"ی است که اکبر گنجی سراغ آنرا گرفته است.

دنباله دارد

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران زمین بدور دارد

----------------------------------------------------------------
1. برخی از نوشته های اسلامی او را با دقیانوس داستان "اصحاب کهف" یکی می گیرند.
Edict of Toleration by Galerius .2
Edict of Toleration of Milan .3
Constantinian shift .4
5. مغازی، تاریخ جنگهای پیغمبر اسلام، محمد بن عمر واقدی، ترجمه دکتر محمود مهدوی دامغانی ، برگ 1
6. وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿آل عمران ۱۲۳﴾
7. همانجا، برگهای 379 تا 389
8. همانجا، برگ 513
9. واقدی می نویسد: «پیامبر دستور فرمود جارچی جار بزندکسی که همراه ما می آید فقط باید رغبت جهاد داشته باشد و کسانی که قصد غنیمت دارند، نیایند» همانجا، برگ 482

اکبر گنجی و اسلامش؛ شیر بی یال و دم و اشکم که دید؟ (1)

پیشینه بگومگو بر سر پیرایش پذیری اسلام را می توان تا دوره روشنگری در سالهای پادشاهی ناصرالدین شاه پی گرفت. یکی از نخستین کسانی که در این زمینه نگاه را از باورهای کهنه هزار ساله برگرفته و به اسلام و بازتاب آن در زندگی روزانه ایرانیان با نگاهی نو و دانشپایه پرداخته، میرزا فتحعلی آخوندزاده است. آخوندزاده در "مکتوبات" که به یک شاهزاده پندارین ایرانی نوشته شده است، موبمو پیوند واپسماندگی ایرانیان و دیگر مردمان مسلمان را با باور آنان به اسلام می شکافد و برمی رسد. او از جلال الدوله پندارینش می پرسد:
«به تکليف سعد وقاص اسلام را قبول کردیم تا در هر دو عالم به شادی و شاهی بوده باشيم. از عالم آخرت که هنوز خبری نداريم٬ ولی از عالم دنيا٬ آنچه واقع است اين است که از هجرت تا این زمان به ايرانيان مصيبت هايي رسيده است که در هيچيک از صفحات دنیا خلق بدانگونه مصائب گرفتار نگريده است [...] و تازه تنها اهل ايران نيستند٬ خود عربها به چه روز رسیدند! حالا در دنيا گمنام تر و بدبخت تر از آنها کمتر طايفه ای ميتوان یافت. پس چرا اسلام مایه سعادت ايشان نشد؟ الحال همه آنها گرسنه و برهنه٬ بی علم و بی هنر٬ در گوشه ای افتاده ميمانند. هرگاه در بت پرستی باقی ميبودند يحتمل به روزی رسيده بودند» (1).

شاید گفته شود که پرسشها و خرده گیریهای میرزا فتحعلی ریشه در جامعه واپسمانده ایران قجری داشته بوده است و پیوندی با ایران سده بیست و یکم ندارد. خواندن بخش دیگری از این کتاب ارزشمند نادرستی این انگاشت را نشان می دهد:
«نغمه پردازی مکن، حرام است! به نغمات گوش مده، حرام است! نغمات یاد مگیر، حرام است! تیاتر یعنی تماشاخانه مساز، حرام است! به تیاتر مرو، حرام است! رقص مکن، مکروه است! به رقص تماشا مکن، مکروه است! ساز مزن، حرام است! شطرنج مباز، حرام است! تصویر مکش، حرام است!» (2). گمان نمی کنم نیازی به آوردن نمونه از ایران سال 1390، یکسد و پنجاه سال پس از نگارش مکتوبات باشد، که این گزاره ها هم امروز نیز بر زبان دینفروشان روان می شوند و سیمای جمهوری اسلامی در پیروی از همین دستورهای دینی است که تا به امروز از نشان دادن سازها خودداری می کند، رقص که دیگر جای خود دارد. من سر آن ندارم که این نوشته را بیش از این به گفتاوردهای میرزا فتحعلی بیارایم. همین اندازه بسنده است که در مکتوب سوم آخوندزاده به بنمایه های فلسفی اسلام می پردازد و همچنین برخی از فرمانهای آن همچون "حجاب" را بزیر نگاه خرده بین خود می گیرد. بیهوده نیست که یکسد و پنجاه سال پس از چاپ "مکتوبات" این نوشته ارزشمند را نه شاه و نه شیخ چاپ و پخش کردن برنتافتند، میرزا فتحعلی در این کتاب هم خودکامگی (دسپوتیسم) و هم واپسماندگی (ارتجاع) دینی را بزیر تازیانه بی زنهار خود می گیرد.

خواندن نوشته ای از اکبر گنجی بنام "ننگ مسلمان بودن" (3) بهانه ای شد برای پرداختن به پرسمانی بنام "اسلام و پیرایش دینی". این نوشته گنجی را می توان از نگرگاههای گوناگونی بررسید و در باره آن سخن گفت. برای نمونه همسنجی یهودی ستیزی و اسلام ستیزی به گمان من از پایه نادرست است و آدمی را از همان آغاز به گمراهی می کشاند. ریشه این گمراهی در آن است که اسلام تنها یک "دین" است و شاید تنها دینی باشد که وابستگی های ملی و نژادی را برنمی تابد، بگونه ای که دست کم در ایران همیشه در برابر کیستی ملی ما جای گرفته به ستیز با آن پرداخته است (این پدیده را می توان در ستیزه جوئی مسلمانی چون اکبر گنجی با نشان شیروخورشید که نماد ملی – و نه دینی – ما است، به نیکی دید). در جایی که واژه یهودی هم بازگو کننده کیستی دینی و هم نمایانگر کیستی ملی است. کارل مارکس بی دین و خداناباور به همان اندازه "یهودی" است، که تئودور هرتسل سکولار و یک "ربی" یا "خاخام". پس یهودی ستیزی پیش از آنکه نگاه به دین (اندیشه) داشته باشد، در ستیز با نژاد (خون) است. به دیگر سخن یهودی ستیزی با "چیستی" یک انسان سر ستیز دارد و اسلام ستیزی با "کیستی" او.

نمونه دیگر تهی بودن جای گروه دیگری از خرده گیران بر اسلام است که آقای گنجی به گمان من آگاهانه آنان را نادیده می گیرد. او تنها از "اسلام ستیزان" و "اسلام هراسان" سخن می گوید و چنین وامی نمایاند که گویی هرگونه برخوردی با اسلام یا از سر ستیز است و یا از سر هراس، در این میان این پرسش بی پاسخ می ماند که آیا بیرون از این دو گروه هیچ خرده گیر دیگری یافت نمی شود و آیا یک "اسلام پژوه" (نه در معنی دانشگاهی آن، که به معنی کسی که دست به پژوهش بی یکسویانه در اسلام می زند) نمی تواند بر اسلام خرده بگیرد؟

اکبر گنجی در نمونه دیگری می نویسد: «گزاره های غیرعقلانی تورات و انجیل از قرآن بیشتر است.ضمن آنکه احکامی چون سنگسار که در تورات وجود دارد، در قرآن وجود ندارد» ولی در جایگاه یک پیرایشگر دینی آگاهانه گوش بر این پرسش می بندد که چرا یک کیفر توراتی در جایی که یهودیان خود بیش از دو هزار سال است دست از آن کشیده اند، با گوهر اسلام چنان همخوانی و همسوئی تنگاتنگی داشته که در این هزار و چهارسد سال هیچ مسلمان باورمندی به پیکار با آن برنخاسته و امروز هم آنرا تنها در "اسلامی" ترین کشورهای جهان یعنی ایران و عربستان و سودان می توان یافت؟

******

از آنجایی که پرداختن به تک تک نمونه های یاد شده و گسترش و ژرفایش آنها نه گرهی از کاری می گشاید و نه راه به گفت و گویی گره گشا می برد، می خواهم با بهره گیری از خوانده ها و دریافتهای خود، بنام کسی که روزگاری از همین جایگاه امروزین اکبر گنجی سینه و سخن را سپر اسلام می کرد و در رویارویی با کاستیهای آن خود را یا به ندیدن می زد و یا می فریفت، تنها به بند سوم نوشته ایشان بپردازم. ناگزیر از گفتنم که نوشته اکبر گنجی به نام کسی که نواندیش و پیرایشگر دینی نامیده می شود و در سالهای گذشته تلاشهای ژرف و بنیادینی را برای نمایاندن چهره ای آشتیجو و این جهانی از اسلام بکار زده است، برای من تنها یک دستمایه است تا اندیشیده های خود را در برابر چشمان خُردبین خوانندگان بگذارم و در اندازه خود به گفتگو در باره چرائی و چگونگی پیرایش دینی در اسلام دامن بزنم. نیازی به گفتن نیست که من اسلام شناس نیستم و به این پرسمان تنها از دیدگاه یک باورمند پیشین می نگرم، باورمندی که تا پیش از خواندن قرآن همیشه در برابر خرده گیران آن سینه سپر می کرد.

اکبر گنجی در بند سوم نوشتارش می نویسد:
«اینک پیروان ادیان مختلف از نظر معرفت و معیشت و نظام های سیاسی در یک سطح قرار ندارند.بر مبنای این واقعیت کسانی نتیجه گرفته اند که قرآن با تورات و انجیل تفاوت داشته و مانع پیشرفت و توسعه ی نظام اجتماعی/سیاسی/اقتصادی/فرهنگی آنان است» و سپس با آوردن نمونه هایی از جهان امروز و همسنجی کشورها و جامعه های مسلمان و نامسلمان در گزاره هایی چند می پرسد: «اما پرسش این است که آیا راه تحول دینی بر مسلمان ها بسته است و این راه فقط بر یهودیان و مسیحیان باز بود؟ چه تفاوتی میان قرآن با تورات و انجیل وجود دارد که به این اجازه ی تحول را نمی دهد و به آن دو اجازه می دهد؟» من از آنجایی که اسلام شناس نیستم، نمی توانم پاسخ گنجی را با نگاه به گنجایشهای اسلام برای دگردیسی، یا آنگونه که او می گوید "تحول دینی" بدهم. اینرا نیز می دانم که اسلام "باید" دگردیسیده شود و پوست بیندازد و این جهانی شود، تا بتوان آن توده انبوه باورمند را نیز با گفتمانهای جهان نوین چون حقوق بشر، حق شهروندی و آزادی و برابری آشتی داد. ولی می توانم در جایگاه کسی که با تاریخ سروکار دارد، این سه دین را از سه نگرگاه گوناگون در کنارهم بگذارم و با هم بسنجم، تا دانسته شود که آیا برای دگردیساندن اسلام چاره ای جز پیمودن راه رفته شده در آن دو آئین دیگر نیست، و اگر پاسخ "نه" باشد، آیا این راه ما را هم به همان سرانجام نیک خواهد رسانید؟ از نگرگاه تاریخی پیدایش یک دین، شیوه های گسترش و رفتار پیام آور آن و همچنین کتاب آسمانی اش بنمایه هایی هستند که بر پایه آنها می توان آن دین، آئین و یا آموزه را برسنجید و به اندریافتی دستکم تاریخی از آن دست یافت. گنجی می پرسد: «چه تفاوتی میان قرآن با تورات و انجیل وجود دارد ...؟» در بخشهای زیر می خواهم درست بر همین "تفاوتها" انگشت بگذارم.

1. پیامبران

1.1. موسا: تورات در باره زایش، زندگی و مرگ موسا گزارشی گسترده و موبمو بدست می دهد. این گزارش در "سِفر شِموت" (خروج 1) آغاز می شود و با "سِفر دِواریم" (تثنیه 5) و با مرگ موسا بر فراز کوه "نبو" در سرزمین "موآب" پایان می پذیرد. یهوه در این واپسین همسخنی به موسا می گوید: «این است سرزمینی که من به ابراهیم و اسحاق و یعقوب وعده دادم که به فرزندانشان بدهم. اکنون به تو اجازه دادم که آن را ببینی، ولی پایت را در آن نخواهی گذاشت» در تورات ما نه تنها نام پدر موسا و خاندان او (لاوی) را می دانیم، که نام برادر و همراهان و سرداران و همچنین نام همسر و پدر همسرش (تسیپورا دختر یَترون) را نیز می خوانیم. بدین گونه کتاب آسمانی یهودیان در چهار سِفر از سِفرهای پنجگانه (6) به پیامبر خود و بازگوئی زندگانی و کردار و رفتار او می پردازد.

به همان اندازه که پیروان یک دین باوری بی چون و چرا به کتاب آسمانی خود دارند، تاریخنگاران کتاب دینی را در پی یافتن بود و نبود یک چهره تاریخی چندان بها نمی نهند و آنرا تنها در کنار دیگر نگاشته ها می پذیرند. کتابهایی چون تورات و انجیل و دیگر نوشته های باورمندان از سوی تاریخنگاران "درون دینی" نامیده می شوند. آندسته از گزارشهایی که بدست پیروان دینهای دیگر و یا مأموران کشوری و یا مردمان کشورهای همسایه نوشته می شوند، "برون دینی" خوانده می شوند. هستی داشتن مردی بنام موسی را تنها هنگامی می توان باور داشت که گزارشهای برون دینی نیز از او یاد کرده باشند. در هیروگلیفهای بازمانده از گزارشگران مصری بارها به نام "موسه" برمی خوریم. موسه، واژه ای قُبطی و به معنی "پسر" است. این واژه را می توان در پسوند نام تنی چند از شاهان مصر مانند "رآ-موسه" (رامسس) و "کآ-موسه"، "دِدو-موسه"، "آه-موسه" دید. یکی از این بزرگزادگان قُبطی "تهوت-موسه" است، که نامش در همین گزارشها به همراه "بنو ییتسرائل" آمده است. تهوت-موسه پسر آمون هوتپ سوم از خاندان هژدهم، و برادر آخ-اِن-آتون (اشناتون، آمنوفیس چهارم) است، که کودکی خود را نزد بنوییتسرائل در سرزمین گوشین در دلتای رود نیل گذرانده است و شورش آنان در برابر "اِه-یه" را رهبری کرده است (7).

با همسنجی نبشته های درون- و برون دینی می توان به هستی مردی بنام موسا باور آورد. اینکه آیا او براستی در کوه طور خدا را دیده و با او همسخن گشته، یا اینکه زنی بنام تسیپورا همسر او بوده است و همچنین هزاران داستان دیگری که در باره زندگی او سروده شده اند، پرسش این نوشته نیست. ما تنها می توانیم بپذیریم که چنین کسی در مصر باستان بوده و پیوند تنگاتنگی با بنوییتسرائل که پس از او یهود (هدایت شده) نامیده شدند، داشته است و گزارشهای برون دینی همزمان، و کتاب آسمانی بر سر "موسا" همخوانیهایی هر چند اندک با هم نشان می دهند.

1.2. عیسا: انجیل چیزی جز زندگی عیسای ناصری نیست. بدیگر سخن، اگر نویسندگان تورات چهار پنجم سفرهای پنجگانه را ویژه زندگانی پیامبرشان کرده اند، نویسندگان انجیلهای چهارگانه تنها و تنها زندگی فرستاده خدایشان را نگاشته اند و به چیز دیگری نپرداخته اند. مسیحیان انجیلهای چهارگانه خود را "کانونیک"(8) می خوانند. چهار نگارنده این انجیلها متّا، مَرقُس، لوقا و یوحنّا هستند که از میان آنان متّا و یوحنا از حواریون مسیح بوده اند و همزمان با او زیسته اند. مرقس از شاگردان پطرس (حواری) و لوقا شاگرد پولس، بنیانگذار خداشناسی مسیحی است. بدین گونه می بینیم که کتاب آسمانی مسیحیان زایش، زندگی، کردار، اندیشه ها و مرگ عیسای ناصری را موبمو به نوشته درآورده اند، چنانکه هر مسیحی باورمندی می تواند با گشودن انجیل از زیروبم زندگی پیامبرش آگاه شود.

در میان منابع برون دینی نام عیسا در کتاب "مرده ریگ باستانی یهود" نوشته فلاویوس ژوزفوس بسال 79 میلادی (9) در دو جا به چشم می خورد. همچنین "تلمود" از مردی بنام یوشوآ می گوید، که در شامگاه پیش از "پِسَح" بدار آویخته شده است. در میان دبیران و گزارشگران رومی نیز کسانی چون "سواِتون"، "تاکیتوس" و "پلینوس" از سالهای پایانی سده نخست تا سالهای آغازین سده دوم در باره کسی بنام "کریستوس" نوشته اند، که دست کم سرنوشتی همانند سرنوشت عیسای ناصری دارد. گذشته از اینان کسانی چون "تاللوس" (52 میلادی)، "مارا بر سراپیون" (135-73 میلادی) و "لوکیان ساموساتائی" (170 میلادی) همه در باره مردی یهودی نوشته اند که سرانجام به چلیپا میخکوب شده است، گاه با آوردن نام او، و گاه بدون آن.

با همسنجی نوشته های درون- و برون دینی می توان به هستی مردی بنام عیسا نیز باور آورد. اینکه آیا او از مادری دوشیزه زاده شده است، یا بروی آب می رفته و از آب شراب می ساخته و مردگان را زنده می گردانیده و یا پسر خداوند بوده است، باز هم پرسش این نوشته نیست. ما تنها می توانیم بپذیریم که عیسا نامی در میان یهودیان می زیسته و بدست فرماندار اورشلیم مصلوب شده است. در اینجا نیز گزارشهای همزمان درون دینی و نوشته های همزمان و ناهمزمان برون دینی بر سر "عیسا" همخوانی نشان می دهند.

1.3. محمد: اگر چهارپنجم "اسفار خمسه" و همه "اناجیل اربعه" گزارش زندگی پیامبر است، قرآن در باره زندگی محمد یکسر خاموشی گزیده است. در جایی که از موسا 136 بار و از عیسا 25 بار یاد شده است، واژه "محمد" تنها چهار بار در قرآن آمده است (10). هیچ مسلمانی نمی تواند با خواندن قرآن دریابد که پیام آور دینش در کجا ، کی و از چه کسی زاده شده است. قرآن حتا نام مادر و پدر آورنده اش را هم بر مسلمانان فاش نمی کند، چه رسد به زندگانی و رفتار و کردار و اندیشه های او، که می بایست الگوی باورمندان و نمونه ای برای سنجش درست و نادرست باشند.

نخستین گزارشهای درون دینی در باره زندگی محمد نزدیک به دو سده پس از زمانه وی نوشته شدند. "سیره رسول الله" نوشته ابن اسحاق (محمد بن اسحاق بن یسار) است که از میان رفته است و ما تنها از آن رو که ابن هشام (ابومحمد عبدالملک بن هشام) کتاب خود را برگرفته از آن می داند، از هستی او آگاهی داریم. و تازه همین ابن اسحاق نیز اگر خوشبینانه ترین گزارش را باور کنیم، بسال 85 هجری در مدینه چشم به جهان گشوده است و اگر کتاب خود را در بیست سالگی نیز نگاشته باشد، نزدیک به یک سده پس از درگذشت محمد دست به گردآوری گزارشهای زندگی او زده است. تاریخنگاران دیگر سال زایش او را 144، 151 و 153 هجری آورده اند. نام دیگر زندگینامه هایی که در باره محمد نگاشته شده اند، چنین است:
* "کتاب المغازی" نوشته محمد ابن عمر واقد الواقدی (مرگ 201 هجری خورشیدی)،
* "سیره ابن هشام" بسال 213 ه. خ. که خود آنرا برگرفته از کتاب نابود شده ابن اسحاق می داند،
* "کتاب الطبقات الکبیر" محمد ابن سعد ابن منیع البصری (مرگ 224 ه. خ.) و
* "تاریخ الرسل و الملوک والخلفاء" محمد ابن جریر بن یزید الطبری (مرگ 301 ه. خ.)
بدیگر سخن هیچ گزارش درون دینی همزمانی از زندگانی محمد در دست نیست و آنچه که امروزه بنام "سیره" شناخته می شود، کمابیش دو سده پس از مرگ او به رشته نگارش درآمده است.

کار گزارشهای برون دینی از این نیز دشوارتر است. برای نمونه اگرچه "توماس پرسبیتی" (11) دبیر سوریائی در گاهشمار خود بسال 640 میلادی (19 هجری خورشیدی 9 سال پس از درگذشت محمد) از او یاد کرده است، ولی محمدِ آمده در این گزارش تنها یک فرمانده جنگی است: «در پگاهان چهارم فوریه 634 جنگی میان نیروهای بیزانس و اعرابِ محمد رخ داد». محمد را در بیشتر گزارشهای دیگر نیز، همچون "گاهشمار کوچک 3" (12) در جامه یک فرمانده میبینیم و گزارشی در باره پیامبر بودن او – دستکم تا جایی که من جُسته ام – نمی یابیم. در این گزارشها هیچ جای پایی از زایش و زندگی و مرگ محمد یافت نمی شود.

راستی را چنین است که ما آگاهی استواری در باره زندگی محمد نداریم، زیرا: 1- در قرآن، کتابی که همه مسلمانان از سنی وشیعه در سرتاسر جهان بدان باور بی چون و چرا دارند، نمی توان گزارشی از زندگی محمد یافت. 2- گزارشهای تاریخنگاران سرشناس (سیره نویسان) تازه دو سده پس از مرگ او نوشته شده اند و هیچ گزارش همزمان درون دینی از زندگی محمد در دست نیست. 3- گزارشهای برون دینی بسیار اندکند و همانها نیز از عربانی سخن می گویند که پیرو یا فرمانبردار محمدند و در هیچ کجا به خود او و زندگی اش نمی پردازند.

کوتاه سخن اینکه به باژگونه موسا و عیسا، در باره محمد دست ما از همسنجی کتاب آسمانی و گزارشهای تاریخی کوتاه است. محمدی که ما می شناسیم، محمدی است که نخست الواقدی نزدیک به یک سده و نیم پس از درگذشت محمد در کتاب "المغازی" (جنگها) به ما شناسانده است و سپس دیگر گزارشگران نامبرده که هیچیک همزمان محمد نبوده اند، یکی از پس دیگری آنرا چهره پردازی کرده اند. تاریخنگارانی که سرشناس ترینشان "طبری" خود می گوید:

«بینندۀ کتاب ما بداند که بنای من در آنچه آورده ام و گفته ام بر راویان بوده است و نه حجت عقول و استنباط نفوس، به جز اندکی، که علم اخبار گذشتگان به خبر و نقل به متأخران تواند رسید، نه استدلال و نظر، وخبرهای گذشتگان که در کتاب ما هست و خواننده عجب داند یا شنونده نپذیرد و صحیح نداند، از من نیست، بلکه از ناقلان گرفته ام و همچنان یاد کرده ام» (13)

این یکی از همان "تفاوت"هایی است که آقای گنجی بدنبال آن می گردد.


خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران زمین بدور دارد
----------------------------------------------------------------
1. "مکتوبات"، میرزا فتحعلی آخوندزاده، بکوشش بهرام چوبینه، آلمان 2006، برگ 302

2. همانجا، برگ 333

3.
http://www.roozonline.com/persian/opinion/opinion-article/archive/2011/april/10/article/-82fb3410b2.html
Exodus .4

Deuteronomy .5

Pentateuch .6

7. در باره چهره تاریخی موسا پژوهشگران بسیاری نوشته اند. شناخته شده ترین آنان زیگموند فروید است با "موسا و دین یکتاپرستی" (لندن 1939)

Canon of scripture .8

Antiquitates Judaicae, Flavius Josephus .9

10.
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ ۚ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ ۚ وَمَن يَنقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ فَلَن يَضُرَّ اللَّـهَ شَيْئًا ۗ وَسَيَجْزِي اللَّـهُ الشَّاكِرِينَ (آل عمران 144)
و محمد، جز فرستاده‌اى كه پيش از او پيامبرانى گذشتند، نيست. آيا اگر او بميرد يا كشته شود، از عقيده خود برمى‌گرديد؟ و هر كس از عقيده خود بازگردد، هرگز هيچ زيانى به خدا نمى‌رساند، و به زودى خداوند سپاسگزاران را پاداش مى‌دهد.

مَّا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِكُمْ وَلَـٰكِن رَّسُولَ اللَّـهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ ۗ وَكَانَ اللَّـهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا (الاحزاب، 40)
محمّد پدر هيچ يك از مردان شما نيست، ولى فرستاده خدا و خاتم پيامبران است. و خدا همواره بر هر چيزى داناست.

وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَآمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَهُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ ۙ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَأَصْلَحَ بَالَهُمْ (محمد، 2)
و آنان كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند و به آنچه بر محمد نازل آمده گرويده‌اند آن خود حق از جانب پروردگارشان است- بديهايشان را زدود و حال شان را بهبود بخشيد.

مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّـهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ ۖ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّـهِ وَرِضْوَانًا ۖ سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ۚ ذَٰلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ ۚ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ ۗ وَعَدَ اللَّـهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا (الفتح، 29)
محمد پيامبر خداست؛ و كسانى كه با اويند، بر كافران، سختگير [و] با همديگر مهربانند. آنان را در ركوع و سجود مى‌بينى. فضل و خشنودى خدا را خواستارند. علامت آنان بر اثر سجود در چهره‌هايشان است. اين صفت ايشان است در تورات، و مثَل آنها در انجيل چون كشته‌اى است كه جوانه خود برآورد و آن را مايه دهد تا ستبر شود و بر ساقه‌هاى خود بايستد و دهقانان را به شگفت آورد، تا از آنان كافران را به خشم دراندازد. خدا به كسانى از آنان كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند، آمرزش و پاداش بزرگى وعده داده‌است.

Thomas the Presbyter .11

Chronica minora III., Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium .12

13. تاریخ طبری، ابولقاسم پاینده، بخش یکم، برگ ششم

۱۷ اسفند، زمانی برای زدودن یک ننگ

در تاریخ هر کشوری روزهایی را می توان یافت که از یادآوری آن گروهی از شهروندان آن کشور سر بزیر می افکنند و لب به دندان می گزند. در ایران ستم زده ما نیز این روزها کم نیستند. بسیاری از این روزها اکنون به تاریخ و گذشته های دور پیوسته اند و دیگر کسی آنها را بیاد نمی آورد. ایرانگرائی راستین ولی ما را بدان می خواند که نه تنها بر برتریهای فرهنگی خود انگشت نهیم، که کاستیهای برخاسته از فرهنگ، اندیشه و جهانبینی سرزمین و مردمان خویش را بزیر تیغ تیز نگاه خرده گیر بگیریم و گذشته را سرمایه ای کنیم برای ساختن آینده. در سرتاسر تاریخ دراز سرزمین ما از این روزها فراوان می توان یافت. اگر بخشی از این رخدادهای شرم آور و ننگین تنها بنام ما مردمان، ولی بدست فرمانروایان انجام پذیرفته اند، بخش دیگری از آنها را می بایست سوگمندانه و سرافکنده به پای بخش بزرگی از "مردم" بنویسیم، به پای کسانی که از همان آدمیان روان در کوچه و خیابان بودند و نه بر تخت نشسته بودند که پروای قدرت داشته باشند و نه بر منبر که پروای دین. اگر پوست مانی پاتیگان و پیروانش بدستور مؤبدان مؤبد "کرتیر" کنده شد، یا اگر مزدک بامدادان و همپیمانانش را به فرمان خسرو انوشه روان از سر در خاک کردند، اگر جنگجویان مسلمان ایرانیان دیگرکیش را چندان کشتند که چرخ آسیاب از خون آنان به چرخش در آمد، اگر همه جنبشهای رهائی بخش ایرانیان بدستور خلیفه و سلطان و شاه در خون خفه شدند، اگر شاه اسماعیل صفوی در یک روز در شهر تبریز سر بیست هزار ایرانی سُنّی را از سر جدا کرده خواست و اگر این فراخنای این خاک کتاب اندوهباری از کشتار قرمطیان و مجوسان و مسیحیان و یهودیان و شیعیان و سُنّیان و بابیان و بهائیان و بی دینان است، ما می توانیم دست خود در آب بیگناهی بشوئیم و بگوئیم که آنهمه به فرمان خدا و سایه او بر سر بیگناهان رفته است و گناه از فرمانروایان و خدایگان و تخت و منبر بوده است و نه از ما که نان جز از دسترنج خود نخورده و مزد جز از تلاش خود نبرده ایم.

سوگمندانه می دانیم که داستان ستیزه خوئیهای فرهنگی ما با این نمونه ها پایان نمی پذیرد و هستند رخدادهای دیگری که آن نیمه دیگر چهره دُژکاریهای ما را چون آئینه ای در برابر ما می گیرند، چندان که در چشم خویشتنمان یارای نگریستن نباشد. نگاهی گذرا به گنجینه واژگانی زبان مادریمان (چه پارسی باشد و چه ترکی و چه کردی و بلوچی و عربی) بخشی از این آئینه را در برابر چهره درونمان می گیرد. در شهر قزوین و پیرامون آن هنوز اگر بخواهند بر کسی پرخاش کنند که دیگری را ناجوانمردانه می آزارد و لت و کوب می کند، می گویند: «چه خبر است؟ مگر کافر مسلمان می کنید؟» این یادمان تاریخی جای گرفته در ناخودآگاه فرهنگی مردم بسنده است که داد از نهاد هر آزاده ای برآورد و چکه اشکی از چشمان او بیاد آنهمه کافرانی که بدینگونه مسلمان شدند فروبریزاند. یا اگر در زبان پارسی به زبانزد "جهود خون دیده" (در ترکی آذربایجانی «ائرمنی قان گؤرؤبدی» ارمنی خون دیده) برمی خوریم پرسشی ناخودآگاهمان را می خلد که "یهودی" (و در آذربایجان که بیشتر با ارمنیان سر و کار داشت، ارمنی) چرا باید در تاریخ این آب و خاک چندان خون ببیند که ترسش از خون و مرگ و نابودی به زبانزدی در میان ما بدل شود؟ آیا جز آن است که ما هم – همین "ما"ئی که نه بر تخت بودیم نه بر منبر، و نانمان را با کار آبرومندانه خود فراچنگ می آوردیم - در چپاول خانه های آن بخت برگشتگان دست داشتیم و یا اگر خود آنان را نمی کشتیم، خاموش و کنجکاو به تماشای ددمنشیهای همسایگانمان می نشستیم و دم بر نمی آوردیم؟ خواندن "سه مکتوب" میرزا آقاخان کرمانی که در آن به کشتار بابیان تهران بدست مردم در سال 1231 پرداخته است، هر روان آزاده ای را تا روزها پریشان می کند، آنجا که می خوانی این بابیان بخت برگشته و بستگانشان از ستمکاری مردم به دامان سربازان و گزمگان پناه می بردند، تا شاید بزخم سرنیزه و فشنگی در دم جان بسپارند و از رنج و شکنج مردم برهند (1).

یکی از آن بزنگاههای شرم آوری که لکه ننگ بزرگ و پررنگی را بر دامان ما، بویژه ما مردان ایرانی نشانده است، تنها گذاشتن زنان و مردان دلاوری است که روز چهارشنبه هشتم ماه مارس سال پنجاه و هفت در رویارویی با "حجاب اجباری" در تهران و برخی شهرهای بزرگ ایران دست به راهپیمائی زدند.

داستان را کمابیش همه می دانیم: یک روز پیش از برپائی این راهپیمائی کیهان گفته زیر از خمینی را در برگ نخست خود چاپ کرد: ««در وزارتخانه اسلامی نباید معصیت بشود. در وزارتخانه‌های اسلامی نباید زن‌های لخت بیایند. زن‌ها بروند اما باحجاب باشند. مانعی ندارد بروند کار کنند لیکن با حجاب شرعی باشند.» فردای آنروز زنانی که در دانشگاه تهران گردآمده بودند تا روز جهانی زن را بزرگ دارند، بهمراه مردانی چند راه خیابان پیش گرفتند و دست به راهپیمائی گسترده ای زدند که پژواک صدای آن از پس سی و دو سال هنوز در گوش تلاشگران آزادی و برابری می پیچد. من اگرچه در آنروز ها نوجوانی بودم تازه در جهان مردان پای گذارده، بویژه در برابر همسرم، که او نیز در همان سالهای نوجوانی به این راهپیمائی پیوسته بود و در ستیز با زن ستیزی حکومت نوپای دینی فریاد برآورده بود، خود را سرافکنده و شرمگین می یابم. بویژه که در کنار خیابان ایستاده بودم و همچنان که به شعار «زن آزاده ما حجاب فطری دارد!» گوش فرامی دادم، از اندریافت چرائی آزردگی زنان و ناسازگاری آنان با حکومت تازه ناتوان بودم.

امروز و پس از گذشت بیش از سه دهه و با شناختی که از جمهوری اسلامی پیدا کرده ایم، می دانیم که برخورد سران این رژیم، بویژه بخش مسلمان آن نابیوسان و شگفت نمی بوده است.

حجه الاسلام اشراقی داماد خمینی در گفتگو با رادیو ایران گفت : «باید حجاب رعایت شود و قوانین اسلامی مو به مو اجرا گردد و در همه ی موسسات و ادارات و مدارس و دانشگاهها به این موضوع توجه شود [...] باید طبق نظر مبارک امام ، حجاب اسلامی در سطح کشور توسط خانم ها با اشتیاق اجرا شود [...] اگر خانم های اقلیت مذهبی هم رعایت حجاب اسلامی را بکنند ، چه بهتر» (2)

تلوزیونی که هنوز ملی بود و زیر دست صادق قطب زاده، گفت: «هشتم مارس یک سنت غربی است و بزودی روز زن اسلامی اعلام خواهد شد»

مجاهدین خلق که زنان هموند و هوادار خود را به پوشاندن موی سر و پوشیدن مانتو (بخوان حجاب اسلامی) فرامی خواندند، در بیانیه ای آوردند: «لذا مجددا تأکید می کنیم که بایستی با اصلی و فرعی کردن موضوع مبارزه تمام نیروها را علیه امپریالیسم و پایگاههای امپریالیستی بسیج نمود»

گروههای چپ نیز که همانروز نشستی در سالن ورزشی دانشگاه صنعتی برگزار کردند، از همتایان مسلمان خود چندان پیشتر نرفتند. در روز زن، روزی که در همه جهان یادروزی برای بزرگداشت تلاشگران برابری زنان بشمار می رود، سازمانهای چپ ایرانی پروای آنرا داشتند که: «مهم ترین گام برای آزادی، محو استثمار انسان از انسان است». تو گویی این چپ پرشور ما گزارش دومین همایش زنان سوسیالیست را نخوانده بود که در آن کلارا زتکین در برابر پیشنهاد زنان سوسیالیست اتریشی که یکم ماه می را روز زن نامیده بودند، نوزده مارس را پیشنهاد کرد، تا خواسته های زنان در هیاهوی روز کارگر گم نشود و از یاد نرود. چپ ایرانی که هر چالش دیگری را در سایه "مبارزه ضدامپریالیستی" جای می داد (3)، در این روز دست به یک بی کُنشی کوته بینانه زد و در همان نشست پیش گفته نیز بیشتر از آنکه به خواسته های ویژه زنان ایرانی بپردازد، گوش آنان را با سخن گفتن از "مبارزات سوسیالیستی زنان در ویتنام و آنگولا و ..." پر کرد و سخنران دیگری از این گفت که «رژیم فاشیستی پیشین زنان را به بهانه آزادی بصورت یک کالا درآورد»

چهره های برجسته دیگری نیز بودند که از این روز تاریخی سرافکنده بیرون آمدند. "مردی" چهار روز پس از راهپیمائی در روزنامه کیهان پرداختن به خواسته های زنان و ستیز با حجاب را «امری روشنفکرانه و دور از نیازهای واقعی جامعه» نامید، و "زنی" هم در هراس از اینکه مبادا رژیم شاهنشاهی دوباره بازگردد، همانروز در کیهان نوشت: «عنوان کردن مسئله زن در این برهه از مبارزه یک مسئله انحرافی است. ما نباید در این شرایط مساله‌ای به نام مساله زن داشته باشیم. یک بار چیزی در مورد حجاب گفتند و بعد هم پس گرفتند بنابراین برای این مسئله نباید درگیری ایجاد کنیم باید با مجاهدین همراه باشیم، حتی اگر روسری به سر کنیم. بشرط آنکه ما بدانیم به نام ما توطئه نمی‌شود و نظام شاهنشاهی برگردانده نمی‌شود» (4).

با چنین روشنفکران و رهائی بخشانی دیگر جای شگفتی نمی بود که فرومایگان با شعار "مرگ بر ارثیه رضا کچل" بر زنان آزادیخواه و آینده نگر این آب و خاک بتازند و آنان را از فراز بامها سنگباران کنند. سنگبارانی که آغاز سنگسار امروز بود.

هفدهم اسفند پنجاه و هفت آوردگاهی بود که می توانست نه تنها سرنوشت آنروز ما، که سرنوشت امروز فرزندانمان را نیز دگرگون کند. از یادآوری آنروز بر ما است که سر بزیر بیفکنیم و لب به دندان بگزیم. در خواب ژرف ما و فرومایگی فرهنگی مان، این زنان بودند که نخستین قربانبان سرکوب شدند بیش از دو دهه کوشیدند تا پیکر نازک و زخم دیده خود را از زیر آوار آن سنگباران روز هفدهم اسفند اندک اندک بیرون بکشند و مانند همیشه تاریخ این آب و خاک هنگامی که ما مردان در کار انقلاب خود کرده چون چارپایی در گل ماندیم، به میدان بیایند و نا امید از ما مرد-وارگانی که ژرفای نگاهشان را نشناختیم و تنهایشان گذاشتیم، در جنبشی فراگیر دست به فرهنگ سازی زنند و گوش به آواز حافظ بسپارند که «عالمی دیگر بباید ساخت وز نو آدمی!» و این چنین جنبش سبز را چون تاجی بر تارک تاریخ ایرانزمین بنشانند.

گاهی، تنها گاهی، تاریخ شرمگینان را بزنگاه دیگری می بخشد که کژرفتاری خود را جبران کنند . سه شنبه آینده یکی از این بزنگاهها است. زنان ایران برآنند که به خیابان بیایند و خواسته های خود را فریاد کنند. سه شنبه روز شکوفایی جنبشی است که چهره در خون شده زنی زیباروی نماد و نشان آن شده است و ندای آن نام یک زن است. بر ما مردان است که اینبار بیاری آنان بشتابیم و از مردانگی خود فراتر رویم و "زن" شویم، که زن از ریشه "زندگی" است و مردم این آب و خاک دویست سال است از "زنده بودن" خسته اند و می خواهند "زندگی" کنند.

سه شنبه هنگام زن شدن است،
هله تا در این سه شنبه لکه ننگ آن چهارشنبه را از دامان خود بشوییم!

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران زمین بدور دارد

------------------------------------------------------
1. "من در زاویه میدان شاه طهران، درجه بی رحمی و پایه بی مروتی و طبع خونریزی و خوی ستمگری طبقات رعیت را ملاحظه و سیر نمودم. از هر طبقه رذالت ماب تر و شریر تر و خون خوارتر قلندران بی آزار و درویشان بی کیشان بیعار بودند. [...] ما همسایگان این پیره زنیم و امروز شنیدیم دو پسر جوان و دامادش را کشته اند، محض غیرت دین و تعصب ملت خواستیم خوب دل این عجوزه را بسوزانیم و بزک و آرایش نموده بسر سلامتی او آمده ایم. این رقص و ساز وشادی و آواز برای عزای آن سگان کافر است از این بهتر چه ثوابی".
سه مکتوب، میرزا آقاخان کرمانی به کوشش و ویرایش بهرام چوبینه، آلمان، پخشیران، 2005 ، برگهای 310 تا 312 .

2. کیهان ۱۶ اسفند ۵۷ شماره ۱۰۶۵۵

3. این نگرش کوته بینانه دو سازمان بزرگ چپ ایران، حزب توده و سازمان فدائیان خلق اکثریت را به همکاری با رژیم خمینی کشاند. تا اینکه دژخیمان در سال شصت و یک بر روی آنان نیز تیغ کشیدند.

4. از آنجایی که به بایگانی روزنامه های آنروز دسترسی ندارم و با اینکه در درستی این گفتآوردها جای گمانه نیست، از آوردن نام این چهره ها دانسته خودداری می کنم.

نگفتمت که خموشی نشان مرگ نبود؟

در زبان آلمانی زبانزدی هست که میگوید: «مرده پنداشتگان درازتر می زیَند»(1) رژیم کودتا چنان در مرگ جنبش سبز پنداربافی کرده بود، که خود نیز باور داشت که آتش آگاهی و آزادیخواهی مردم ایران زمین را بر سنگفرش داغ خیابانهای تهران و پستوهای تاریک و نمور کهریزک فروکشته است و می تواند بی هراس از خس و خاشاک به دیوانگیهای ایرانسوز خود بپردازد. کودتاگران ولی تنها کسانی نبودند که جنبش سبز را مرده می پنداشتند، یا می خواستند. دسته ای از سرآمدان پهنه سیاسی ایران که خود را در جایگاه روبروی جمهوری اسلامی می بینند نیز این خاموشی بیست ماهه را به پای مرگ جنبش سبز نوشته بودند و به گمان خود بدنبال گفتمان تازه ای می گشتند. مردم ایران در این بیست و پنجم بهمن ماه هزار و سیسد و هشتادونه براستی نشان دادند که جنبش آزادیخواهی آنان تا چه اندازه زنده و سرزنده است.

در نوشتار پیشینم بنام "اشک و رشک، از هفت تیر تا اَلتََّحریر" (2) آورده بودم: «جنبش سبز نه تنها شکست نخورده، که با فرهنگ سازی و ژرفایش و گسترش اندیشه های پیشرو، بخشی نوین را در حماسه ایرانزمین آغاز کرده است» آنچه امروز در خیابانهای تهران و اسپهان و شیراز و مشهد و دیگر شهرهای ایران رخ داد، گوشه کوچکی از این ژرفایش و گسترش بود.

برای آندسته از هم میهنانی که با پردازش انگاشتهای شگفت می خواستند به پرسش رَشک-مندانه و پُرافسوس «چرا مصر و تونس توانستند، ولی ما نتوانستیم؟» پاسخ دهند، بازگوئی این سخن شاید بی هوده نباشد، که بیست و پنجم بهمن ماه درست بیست ماه پس از بیست و پنجم خرداد ماه پدید آمد، پس از بیست ماهی که در آن گذر هزاران تن به سیاهچالهای هراسناک رژیم کودتا افتاد، به هزاران تن در کهریزک و دیگر شکنجه گاههای این رژیم "تجاوز" شد، دهها تن از آزادیخواهان در تهران و ارومیه و کردستان و بلوچستان سر بدار سپردند، در بیست ماهی که کیفر آزادیخواهی جز تازیانه و زندان و ریسمان دار و گلوله های داغ جانسِتان نبود. بیست و پنجم بهمن ماه هنگامی پدید آمد که آزادگان ایرانی نیک می دانستند، دینفروشان در دُژخوئی و ددمنشی هیچ مرزی نمی شناسند و دور نیست که برای ماندن بر تخت فرمانروائی مادر خود را نیز به پشیزی بر سر بازار بَرند. آنانکه امروز به خیابان آمدند، پس از گذشت این بیست ماه پر رنج و شکنج در باره چیستی این رژیم سرسوزنی دچار پنداربافی و خام اندیشی نبودند.

با این همه آنان آمدند!

اکنون و هنگام نگاشتن این نوشتار دسترسی به گزارشهای تازه از ایران شدنی نیست و من نمی دانم در دل سیاهی آن شهر کشور-سان چه می گذرد و دستان پلید سرکوبگران در کار آفریدن کدام تباهی تازه اند. ولی نیک می دانم که ده ساعت گذشته خواب آرام را تا دهها روز، اگر نه دهها ماه، از چشمان کودتاگران و رهبرانشان خواهد ربود. آنان که براستی باور کرده بودند «فتنه مرده است و چیزی جز یک جنازه متعفن نیست» بیکباره خود را در برابر هزاران هزاری دیدند که چشم در چشمان شوم مرگ دوخته و آنرا به ریشخند گرفته بودند. این درست که مشت سرکوب سهمناکتر از همیشه بر چهره جنبش سبز فرود آمد، ولی آزادیخواهان خامنه ای و احمدی نژاد را چنان خوار کردند، که نتوانند تا هفته ها از درد این زبونی کمر راست کنند.

پرداختن به چند نکته را تهی از هوده نمی بینم:
1. به گمان من آنچه که این روز را در میان دیگر روزهای گاهشمار جنبش سبز ویژه تر می کند، گسترش دامنه کنشگران سبز به نیمه جنوبی شهر تهران از یک سو، و آغاز جنبشهای خیابانی در شهرهایی چون مشهد، رشت، کرمانشاه (در کنار تهران و شیراز و اسپهان که پای همیشگی گردهمائیها و راهپیمائیهای جنبش سبز بودند) از سوی دیگر است.

اگر تنها و تنها از دید جغرافیا به این پدیده بنگریم، همراهی مردم کویها و کوچه های پائینتر از خیابان انقلاب و آزادی (سلسبیل، دامپزشکی، رودکی، آذربایجان و ...) را باید "ژرفایش" گفتمان سبز نامید. رخدادی که تا کنون بی مانند بوده است. همه بیاد داریم که رسانه های کودتا کنشگران جنبش سبز را "سوسولهای بالای شهری" و "مرفهین بی درد" می نامیدند و هنوز هم می نامند و برای نشان دادن پایگاه توده ای خامنه ای در سیمای جمهوری اسلامی با کسانی گفتگو می کردند که می گفتند «من خودم بچه جنوب شهرم، آقا جون پکر نباش! ما نمی ذاریم اون قرتی مرتی های اونطرفی هیچ غلطی بکنند» (3). از این بیست و پنجم بهمن دیگر کسی نمی تواند مرزهای جنبش سبز را از هفت تیر تا میدان مادر بداند و سخن از بیگانگی لایه های کم درآمد جامعه شهری با گفتمانهای این جنبش براند.

همچنین پیوستن چند شهر دیگر به پایه های آغازین و همیشگی جنبش سبز را باید "گسترش" جغرافیائی آن بشمار آورد. بی آنکه بخواهیم بدام پنداربافی بیفتیم، می توانیم این روز را آغاز گسترش پهنه جنبش سبز از کلانشهرهایی چون تهران و اسپهان به شهرهای کوچکتر بدانیم. هنگامی که حتا در مشهد با آن بافت سنتی مردم به خیابان بیایند (جدا از اینکه شعار سردهند یا نه) باید پذیرفت که آگاهی و اندریافت گفتمانهای جنبش سبز دیگر شهرها را نیز دیر یا زود درخواهد نوردید.

2. در پایان این روز ماندگار، جنگ رایانه ای میان جنبش سبز و رژیم کودتا چنان بالا گرفت که از یکسو تارنمای احمدی نژاد، بسیج و ایرنا از کار افتادند (آفتاب و فرارو از نیمروز در دسترس نبودند) و از دیگر سو "بالاترین" که شاید ستون آگاهی رسانه ای جنبش بشمار می رود، بدست ارتش سایبری سپاه زمینگیر شد. این رخداد نیاز ما به گشودن یک پهنه دیگر در نبرد با رژیم کودتا را بخوبی نشان می دهد. در میان جوانان ایرانی بسیارند کسانی که توانائی و دانش زمینگیر کردن سامانه های اینترنتی رژیم را دارند، آنان را باید به پشتیبانی از جنبش آزادیخواهی کشانید.

3. رسانه های اروپایی/امریکایی از سی ان ان و یورونیوز اگر که درگذریم، رخداد امروز را چندان که درخور آن بود گزارش نکردند. در جایی که رخدادهای تونس و سپس مصر از همان آغازشان پیش از همه خبرهای داخلی و خارجی گزارش می شدند، دست کم رسانه های آلمان (چه دولتی مانند زد دی اف و آ ار دی و چه رسانه های خصوصی) تنها بسیار گذرا و کناری به رویدادهای امروز ایران پرداختند، بی آنکه به سخن گفتن با کارشناسی بپردازند و کوچکترین گریزی به آغاز این جنبش در سال هشتاد و هشت بزنند. روز شنبه گذشته و یک روز پس از برکناری مبارک، تلویزیون ان تی وی و ان 24 و همچنین یورونیوز هرکدام نزدیک به نیم ساعت پاکسازی و جاروکشی میدان التحریر بدست مردم مصر را گزارش می کردند و از شادی و جشن و پایکوبی آنان می گفتند. آنچه که در نوشته پیشینم و در باره پیوند میان "پشتیبانی از دموکراسی" و "نفت" آورده بودم، امروز بار دیگر درستی خود را نشان داد. باور من بر اینکه سود برپای ماندن رژیم ولایت فقیه همان گونه که امروز هست، برای اروپا و امریکا بسیار بیشتر از زیان آن است، استوارتر شد. چرا که یک دموکراسی نفتی در ایران می تواند الگویی برای مردمان دیگر کشورهای نفتخیز شود و سرمایه داری لگام گسیخته جهانی را به روزگاری بازگرداند که در آن یک پیرمرد هفتاد و اندی ساله در خانه ای در تهران دیگر نمی خواست به انگلیسیها باج بدهد و خواهان بهره شایسته مردم ایران از این سرمایه هنگفت بود. آنچه که این نگاه بما می آموزد، دل بریدن از پشتیبانی رسانه های غربی است و روی آوردن به آگاهسازی سپهر همگانی اروپا در باره آنچه که براستی در کشورمان می گذرد. گفتمان سبز باید مرزهای جغرافیائی و زبانی را درنوردد، دوستان ما مردمان کشورهای دیگرند، و نه فرمانروایان آنها.

روز تاریخی بیست و پنجم بهمن ماه اگر در این نیمه شب بپایان هم برسد، باز هم می توان با سری افراشته و گردنی آهیخته از یک پیروزی بزرگ برای جنبش سبز سخن گفت. آنان که امروز به خیابان آمدند، چه هزاری باشند و چه سدهزار، پهلوانان ایران زمینند. آنان نیک می دانستند که در سیاهچالهای اوین و پستوهای کهریزک چه چیزی چشم براه آنهاست، با این همه ترس از دل شستند و نهراسیدند و با آغوش گشوده و چشمان باز به پیشواز خطر رفتند، نگفته بودم که شکیبا باشیم؟

نگفتمت که مترس؟
نگفتمت که دل از نومیدی و هراس بشوی؟
ببین چگونه جهان چشم در تو می دوزد،
ببین که آتش سوزان تو
چگونه خانه بیداد و ظلم می سوزد!

نگفتمت مَهراس؟
بپای خیز و نگه کن به خانه خورشید،
ببین که آفتاب جهانتاب،
چه سان به ساز دل انگیز عشق سوزانت
در آسمان وطن عاشقانه می رقصد!

نگفتمت که در این خاک بس دلیرانند؟
چو پیل ژنده یلان و، زنان چو شیرانند؟
به گاه رزم دل اژدها نژند کنند،
به گاه بزم ز سر هوش آنکه هست برند؟

نگفتمت که خموشی نشان مرگ نبود؟

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران زمین بدور دارد
------------------------------------------------------
Totgeglaubte leben länger! .1

http://mbamdadan.blogspot.com/2011/02/blog-post.html .2

http://www.youtube.com/watch?v=f3MlJqB17Kg .3

اشک و رشک، از "هفت تیر" تا "اَلتََّحریر"

بالاگرفتن خیزشهای مردمی در چند کشور عربی و دستیابی شتابان آنان به آماجهایشان، که نخست بن علی را از تونس گریزاند و اکنون مبارک را در چاردیوار کاخ خود به بند کرده، آه از نهاد کنشگران و هواداران جنبش سبز برآورده است. همه از خود می پرسند چرا آنان توانستند و ما نتوانستیم. در این میان هر گروهی می کوشد پندارها و آرزوهای خود را بجای آنچه که براستی رخ می دهد بنشاند و از دل همسنجی این جنبشها با جنبش فراگیر آزادیخواهی در ایران به پاسخ دلخواه خود برسد.

مصر و تونس کشورهائی هستند که من در گذشته از آنها دیدن کرده ام و از آنجایی که آشنائی اندکی با زبان عربی دارم، توانسته ام با مردم کوچه و خیابان آنها همسخن شوم. اگرچه نمی توان از رهگذر چند گفتگوی کوتاه به شناخت یک جامعه دست یافت، ولی همیشه نشانه هایی هستند که می توان در آنها چون دریچه ای نگریست که به ما توان دیدن نادیده ها و پنهان مانده ها را می دهند. پیکره های غول آسای زین العابدین بن علی بر زمینه سرخ که رنگ پرچم تونس است، به سادگی گرایش او را به یک فرمانروائی پدرسالار نشان می داد، فرمانروائی که با ساختن کاخ ریاست جمهوری تونس در کنار ویرانه های کارتاژ و پیوستن خود به شاهان نیرومندی چون هانیبال (1) بدنبال آفرینش یک کیستی ویژه برای مردم تونس بود. با اینهمه نام او در میان واژگانی که از زبان همسخنانم می شنیدم، کمتر بگوش می رسید. ولی آنچه که در همسنجی با دیگر کشورهای عربی بیش از هر چیز دیگری به چشم می آمد، باشندگی گسترده زنان در پهنه جامعه بود؛ از کارمند بانک گرفته تا فروشنده و افسر راهنمائی و افسر بخش گذرنامه فرودگاه، همه جا می شد زنانی را دید که بدون حجاب سرگرم رسیدگی به کار شهروندان بودند.

در مصر ولی سایه مبارک را بیشتر در لابلای سخنان شهروندان می شد دید تا بر روی پیکره ها و در خیابانها. همانجا بود که همسخن مصری من سخن از جمال مبارک – یا آنگونه که او به گویش مصری می گفت "گمال" – بمیان آورد و اینکه برای جانشینی پدرش آماده می شود. زنان مصری ولی چندان نمودی در زندگی روزانه نداشتند. در روزی که در قاهره بسر بردم نه تنها نه افسر پلیسی و نه کارمند بانکی و نه فروشنده زنی را نمی شد دید، که شمار زنانی که بدون پوشاندن موهای خود در خیابان آمده بودند نیز به گونه ای چشمگیر اندک بود.

در هر دوی این کشورها یک سال و اندی پس از خیزش سبز ایرانیان مردم به خیابان آمده اند و خواهان دگرگونی اند. در تونس کار کمابیش پایان یافته به نگَر می رسد، در مصر ولی داستان همچنان دنباله دارد. امروز در یک پس نشینی رژیم بخش بزرگی از سردمداران دستگاه حکومتی وادار به کناره گیری و خانه نشینی شدند، مبارک ولی همچنان جانسختی و خیره سری می کند و سر رفتن ندارد. مردم در میدان "التحریر" گرد آمده اند و می گویند تا مبارک نرود، آنها هم جایی نخواهند رفت. همانندیهای بسیاری میان آنچه که در گزارشهای خبری می بینیم بآ آنچه که بر سر کنشگران جنبش سبز رفت، می تواند یافت، اگرچه که دامن دادگری از دست نباید داد و باید پذیرفت که حسنی مبارک شاید در سرکوبگری حتا کاریکاتور خامنه ای هم نباشد.

من در اینجا سر همسنجی یکایک ویژگیهای این دو خیزش بزرگ را ندارم، در اینباره دیگرانی بسیار نوشته اند و ریشه ها را واکاویده اند. می خواهم خیزش (تا کنون) پیروزمند مصریان را بهانه ای کنم و به برخی کاستیهای جنبش سبز بپردازم، و به اینکه چرا برآنم پیروزی این جنبش باشکوه در همان ماههای آغازش می توانست یکی از بزرگترین شکستهای جنبش آزادیخواهی مردم بشمار آید.

بگذارید چشمانمان را لختی ببندیم و این هیاهوی برخاسته در پیرامونمان را دمی فراموش کنیم و در جهان پندار جنبش سبز را در سی ام خرداد هشتاد و هشت پیروز و سرافراز ببینیم. بپنداریم که کودتاگران در برابر فشار خیابان بازپس نشسته اند و پیروزی میر حسین موسوی را پذیرفته اند و خامنه ای خود را از پهنه سیاست روزانه کنار کشیده است و قدرت را یکپارچه به مجلس و دولت بخشیده است. گمان می کنید موسوی اگر از سر تا بپا هم آتش می بود، تا کجای این سامانه بی سامان را می توانست بسوزاند؟

نخست آنکه هم موسوی و هم کروبی از روزگار خمینی بنام "دوران طلائی امام" نام می برند. من در آن روزگاران سیاه نوجوانی بیش نبودم، که دست سرنوشت به میانه جنگ پلید سیاستش پرتاب کرده بود. در آن "دوران طلائی"، درستتر بگویم از فردای سی اُم خرداد هزار و سیسد شصت، من نوجوان که در هر کشور دیگر این پهنه خاک باید در پی دانش آموختن و پیشرفت دانشی می بودم، یا در پی دلباختن و نوشیدن بوسه های عاشقانه، همه آنچه را که نامش "زندگی" من بود، در کولباری ریخته بودم و در هراس روزاروز از شکنجه و مرگ از شهری به شهری و خانه ای به خانه ای می گریختم و هر شب با کابوس دستگیری بخواب می رفتم و هر بامداد با شنیدن خبر اعدام چند دوست دیگر از خواب برمی خواستم. آری! "دوران طلائی امام" همان دهه ای بود که جان پاکباخته ترین فرزندان این آب و خاک را چندان ستاند، که من و هزاران هزار چون من اگر امروز به سرزمین مادری و خانه پدری باز گردیم، حتا یک تن را نداریم که با او یادمانهای نوجوانیمان را بازگو کنیم. جوانی و نوجوانی من و هزاران هزار چون من در آن دوران طلائی دستگیر شد، شکنجه شد و سرانجام در شهریور ماه هزار و سیسد و شصت و هفت در زیر خروارها خاک خاوران به افسانه پیوست. اگر جنبش سبز در خردادماه سال گذشته به پیروزی رسیده بود، شاید که رهبران آن روز آن موسوی و کروبی دیگر نمی توانستند ما را به "دوران طلائی" خود بازگردانند، ولی آیا آنان گامی فراتر از آنچه که خاتمی در هشت سال و با بیست میلیون رأی پیموده بود، می توانستند رفت؟ جنبش سبز اگر در خرداد یا تیر ماه سال گذشته به پیروزری رسیده بود، بی گمان جوانمرگ می شد. پس هیچ جای افسوس و دریغ نیست، شادمان باشیم که کودک خردسال آنروز پخته تر و آگاهتر و فرزانه تر می شود. شکیبائی کنیم، که "روز خشم" ایرانیان نیز فراخواهد رسید.

با اینهمه نباید از این "شکست" خجسته چندان شادمان شویم که کاستیهای کارمان در همسنجی با جنبش مصریان از نگَرها نهفت و نهان بماند. بسیاری از بررسندگان جنبش مصر نبود یک رهبری یکپارچه را از کاستیهای آن می دانند و بر این باورند که این جنبش سرانجام از همین سوراخ گزیده خواهد شد و به پرتگاه مرگبار اسلامگرائی اخوان المسلمین فروخواهد افتاد. داوری در باره درست و نادرست این سخن در توان و آگاهی من نیست. ولی آنچه که در توان من است، بازگوئی این نکته است که داشتن یک رهبری شناخته شده درست چشم اسفندیار جنبش سبز بود. آشکارتر بگویم، ما بیش از اندازه رهبران و کارشناسان و اندیشه پردازان رنگارنگ داشتیم، سرآمدانی که در بسیاری از بزنگاهها نه تنها راهی فراپیش کنشگران این جنبش نگذاشتند، که راه را بر پویائی اندیشه آنان نیز بستند. نمونه آشکار این این دادنامه، شعار "جمهوری ایرانی" است. هنگامی که راهپیمایان در خیابانهای تهران در کوتاه ترین زمان دریافتند که شعار "رأی من کجاست" به هرز دادن نیروی بزرگ آزاد شده از پس انتخابات رئیس جمهوری است، رفته رفته خواسته های خود را آشکارتر بر زبان آوردند. آنان بسیار زودتر از رهبران و اندیشه ورزان خودخوانده جنبش سبز به این سخن رسیدند که تنها با بازپس گرفتن رأیشان از چنگال خونریز ولی فقیه و تبهکاران حقانی و حجتیه راه به هیچ جای نخواهند برد و تنها دگرگونیهای بنیادین در ساختار و نگاه راهبردی حکومت است که می تواند راه رهائی را پیش روی ایرانیان واگشاید. سر دادن شعارها "نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران!" و "استقلال، آزادی، جمهوری ایرانی!" در ایران، و برافراشتن پرچم شیروخورشید در بیرون از ایران همه و همه در یک راستا بودند. هم کنشگران درون ایران و هم هم اندیشان آنان در اروپا و امریکا در اندک زمانی دریافتند که تنها و تنها یک چیز است که می تواند همه ایرانیان را در همه جهان به هم بپیوندد: ایران و سود و زیان آن.

ولی ببینیم رهبران و کارشناسان و اندیشه پردازان با این نمایش فرهیختگی و تیزهوشی توده خیابانی چه کردند. اگر ف. تابان (سردبیر تارنگار اخبار روز و از هموندان سازمان فدائیان خلق-اکثریت) این شعار را - که تنها و تنها خواستار بکارگیری سرمایه های ایران برای ایرانیان بود – نمود "راسیسم آریائی" می دید (2)، محسن کدیور (روحانی شیعه و از کسانی که خود را نواندیشان دینی می نامند) بیکباره هر آنچه را که در باره گناه بزرگی بنام "دروغ" بر سر منبر و محراب در گوش مسلمانان خوانده بود از یاد برد و در گفتگویی با صدای امریکا گفت: «مردم هم در خیابانهای ایران فریاد زدند که هم غزه، هم لبنان، جانم فدای ایران!» (3).

ولی این همه داستان نبود. شعار هوشمندانه "استقلال، آزادی، جمهوری ایرانی!"، که می خواست چارچوب رژیمی را که می بایست در آینده نگاهبان آن سودها و از میان برنده این زیانها باشد نمایان کند، چنان هراسی در دل همان رهبران و اندیشه پردازان افکند که موسوی در جایگاه رهبر جنبش با خشم فراوان گفت: «ما خواستار اجرای بدون تنازل قانون اساسی و بازگشت جمهوری اسلامی به اصالت اخلاقی نخستینش هستیم. ما جمهوری اسلامی نه یك كلمه كم نه یك كلمه زیاد را می‌خواهیم» (4) و اندیشه پردازانی چون اکبر گنجی هم بجای آنکه این تخم پربار افکنده شده بر خاک اندیشه ایرانی را بپرورانند و آنرا توشه ای برای آینده این آب و خاک کنند، با همه توان اندیشگی خود به میدان آمدند تا با بهره جستن از دانش شیرینی پزی و سوسیس سازی و فوتبال شناسی و رقص و نانوائی و جامه دوزی بگویند: «به تعبير ديگر، آيا نوعی جمهوری وجود دارد که ايرانی به شمار رود؟ پاسخ منفی است» (5). من از آنجا که شعار "جمهوری ایرانی" را در نوشتار دیگری واکاویده ام (6) به همین اندازه بسنده می کنم و می گذرم.

گنجی همچنین یکی از بسیارانی بود که نشان ملی ایران "شیر و خورشید" را هم برنمی تافتند و بر کسانی که پرچمی با این نشان بدست می گرفتند می تاختند و آنان را دیکتاتور می خواندند. در ایران برافراشتن پرچم شیر و خورشید نشان کار آسانی نبود، چرا که شرمگینانه و شوربختانه باید گفت که بخش بزرگی از سرآمدان ایرانی مانند آقای گنجی این پرچم را "پرچم نظام پیشین" می دانند. ولی در بیرون از ایران ایرانیان در جستجوی خورشید رهائی سرزمینشان شیر را نماد پایداری خود گرفتند تا این نماد کهن باز آسمان و زمینشان را به هم بپیوندد. در جستاری که اکنون در دست نوشتن دارم، فرگشت تاریخی نماد شیر و خورشید را برخواهم رسید، تا آشکار شود که چسباندن این نماد بی همتا به خاندان پهلوی تا چه اندازه کودکانه و سُست است.

مردم مصر و تونس خوشبختند که چنین رهبران و اندیشه پردازانی ندارند. آنان خواسته های خود را بی پروا بزبان می آورند و چشم براه نمی مانند که کسی آن خواسته ها را با بهره گیری از نامهای بزرگی چون پوپر و هابسباوم و آنا هارنت و ... اندیشه پردازی کند. آنان با زورمداران بی میانجی و سرراست سخن می گویند. پس زبان آنان برای سخن گفتن گشوده تر است.

سران مصر و تونس پروای چهره خود را در نزد اروپائیان و امریکا دارند. آنها از آنجایی که همیشه پیوندهای استواری با کشورهای باختری داشته اند و از پشتیبانی آنان بهره برده اند، در سرکوب مردمشان مرزهایی را کشیده بودند که پس از شکست دادن جنبش باز هم بتوانند جایی در میان همپیمانانشان در اروپا و امریکا داشته باشند، بی آنکه سپهر همگانی و رسانه های این کشورها بتوانند از آنان بنام دژخیم و خونخوار یاد کنند. در ایران ولی این گونه نیست، رژیم ایران نه تنها پروای نام و ننگ ندارد، که همچون کودکان به جامعه جهانی دهان کجی می کند و درست یک روز پس از بیانیه اروپا در باره اعدامها، یک شهروند ایرانی-هلندی را به چوبه دار می سپارد، تا نشان دهد که "سپهر همگانی" جهان را به پشیزی نمی گیرد. از سوی دیگر کودتاگران بخوبی می دانند که سخنان اروپائیان چیزی بیشتر از زوزه های از راه دور نیست و آنان بی آنکه لختی شرمسار شوند، آماده اند جان میلیونها ایرانی را قربانی سودهای خود کنند. نمونه دم دست این سخن رفتار اتحادیه اروپا با علی اکبر صالحی است. نام این جانشین متکی در فهرست کسانی است که پروانه ورود به اروپا و برخی کشورهای دیگر را ندارند. با اینهمه خبرگزاری رویترز روز سوم فوریه می نویسد: «اتحادیه اروپا ممنوعیت ورود به خاک آن برای صالحی را نادیده می گیرد». به همین آسانی!

دستگاه سرکوب در ایران بسیار سازماندهی شده تر و سامان یافته تر از دو کشور یاد شده است. ارتش این دو کشور نیز به مانند ارتش شاهنشاهی برای جنگ با ارتش بیگانه آموزش دیده اند و بدنه آنها از فرزندان مردم ساخته شده است که در بزنگاههای سخت از تیراندازی بسوی خانواده و خویشان و همشهریان خود خودداری می کنند. نهادهای چندگانه سرکوب در ایران مانند "نیروی انتظامی"، "بسیج" و "سپاه" از همان آغاز نه برای رویاروئی با دشمن بیگانه که برای سرکوب آنچه که از سوی سران جمهوری اسلامی "ضد انقلاب" نامیده می شود ساخته شده اند. برای نمونه نام سپاه بیهوده "سپاه پاسداران انقلاب اسلامی" نیست. کار این نهاد "پاسداری از انقلاب اسلامی" است، انقلابی که پس از پایان جنگ با عراق تنها در خطر سرنگونی از سوی مردم ایران است. پس جای شگفتی نیست اگر پاسداران بی مهابا بروی مردم آتش می گشایند و آنان را زیر شکنجه و تجاوز می کشند، فلسفه نهادین سپاه و بسیج و نیروی انتظامی بر نگاهبانی از "اسلام" (که جمهوری اسلامی نماد این جهانی آن است) و نه پاسداری از "ایران" و "مردم ایران" بنیاد شده است. کار نیروی انتظامی پائیدن شهروندانی است که می توانند با رفتار خود "اسلام" را (و نه شهروندان دیگر را) به خطر افکنند. از همین رو است که چند تار موی بانویی می تواند دهها مأمور باتوم بدست را بر سر او بریزد، ولی اگر مردی در میدان کاج تهران مرد دیگری را دشنه آجین کند و نگذارد که رهگذران او را به بیمارستان برسانند، نیروی انتظامی تنها به تماشا می ایستد، چرا که کشتن یک بیگناه در برابر چشمان مردم اگرچه قانون شکنی و بزه کاری است، ولی گزندی به "اسلام" نمی رساند. و تا سخن کوتاه شود، همسنجی ابزارهای بکار رفته در سرکوب می تواند اندازه آمادگی دو رژیم مصر و ایران را در برابر چشم ما بگذارد: در مصر راهپیمایان بدست "شترسواران" سرکوب می شوند و در ایران بدست "موتورسواران"، این تنها یک بازی واژگانی نیست.

و دیگر اینکه نه تونس و نه مصر نفت ندارند، یا آن اندازه که در خور باشد ندارند. رفتار اروپائیان با جنبش سبز، و بویژه پرسش هزاران باره آنها در تابستان 2009 که «آیا ایرانیان آمادگی و گنجایش دموکراسی را دارند؟» و بازگوئی هرباره این سخن که «این فیلمها سرکوب راهپیمایان را نشان می دهند، ولی ما نمی توانیم راست و دروغ آنها را بسنجیم» (7) این گمانه را نیرومندتر می کند که اروپا و امریکا دموکراسی را هرگز در یک کشور نفت خیز برنخواهند تافت، بویژه اگر این کشور همچون ایران گذشته از نفت، سرشار از سرمایه های انسانی و رو- و زیرزمینی فراوان باشد. بگذارید تنها رفتار اوباما را در این گیرودار بسنجیم و ببینیم چرا جوانان ایرانی فریاد می زدند «اوباما، اوباما، یا با اونا یا با ما!». آیا پرهیز چشمگیر رسانه های اروپائی از همسنجی رخدادهای مصر و تونس با رویدادهای ایران تنها برای این نیست که آن خیزش بزرگ به دست فراموشی سپرده شود؟

و اگر هنوز هستند کسانی که گمان می کنند این سخنان برخاسته از "تئوری توطئه" است و میان پشتیبانی از جنبش آزادیخواهی و نفت هیچ پیوندی نیست، اندکی درنگ کنند تا آتش خیزش عربی دامان عربستان و کویت و امارات و دیگر کشورهای نفتخیز را هم بگیرد، تا ببینیم اروپا و امریکا در فریاد دموکراسی خواهی شان تا چه اندازی راستگو و درست کردارند.

پایان سخن اینکه جنبش سبز اگرچه نتوانست به آماج خود برسد، ولی نه تنها شکست نخورده است، که با فرهنگ سازی و ژرفایش و گسترش اندیشه های پیشرو، بخشی نوین را در حماسه ایرانزمین آغاز کرده است که همه آن بخشهای دیگر را در درخشش باشکوه خود بیرنگ خواهد کرد، جنبش سبز پیله ای است که در روزی نه چندان دور دیبای خوشدوخت جمهوری ایرانی از آن بافته خواهد شد. میدان هفت تیر روزی چون التّحریر پهنه جشن پیروزی ما خواهد بود،

اشک مَریزیم،
رشک مَبریم،
شکیبا باشیم.

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران زمین بدور دارد
---------------------------------------------------------------
1. کارتاژ شاهنشاهی بزرگ و نیرومندی بود که بدست کوچندگان فنیقی در سده های نهم و هشتم پیش از زادن مسیح در کرانه های دریای مدیترانه پدید آمد و تا پیش از گشوده شدن سرزمین مادر (فنیقیه در لبنان امروزی) بدست هخامنشیان هنوز بخشی از آن بشمار می رفت. این پادشاهی کوچک در اندک زمانی چنان نیرومند شد که برجسته ترین فرمانروای آن هانیبال دو سده پیش از زادن مسیح با انبوه سربازان و پیلان جنگی از آلپ گذشت و آهنگ فروگرفتن رم را کرد.
http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=24112 .2
http://www.youtube.com/watch?v=xcTpmFLlank .3
4. بیانیه شماره 13 به بهانه راهپیمائی روز قدس
5. «جمهوری ايرانی»: حلال مسأله يا مسأله ساز؟
... نوعی شيرينی وجود دارد که دانمارکی به شمار می آيد. نوعی سوسيس وجود دارد که آلمانی به شمار می آيد. نوعی فوتبال وجود دارد که آمريکايی محسوب می شود. نوعی رقص وجود دارد که هندی محسوب می شود. نوعی نان وجود دارد که فرانسوی به شمار می آيد. نوعی يقه وجود دارد که انگليسی محسوب می شود. آيا موجودی يا ايده ای به نام «جمهوری ايرانی» می تواند وجود داشته باشد يا به شمار رود؟ اگر جمهوری، حکومت جمهور مردم، مطابق قوائدی خاص،چارچوبی معين و نتايج نامعين باشد(يعنی از پيش معلوم نيست چه کسی برنده و چه کسی بازنده خواهد بود)،ايرانی و غير ايرانی نخواهد داشت. به تعبير ديگر، آيا نوعی جمهوری وجود دارد که ايرانی به شمار رود؟ پاسخ منفی است ...
http://mbamdadan.blogspot.com/2010/02/blog-post.html .6
7. بیاد دارم که سر دادن شعار الله اکبر بر سر بامهای خانه ها بگومگوی بزرگی را در رسانه های اروپا براه انداخته بود که «آیا همین شعار الله اکبر نشاندهنده این نیست که این جنبش هم یک جنبش اسلامگرا است؟» تنها نگاهی به چهره و پوشش سبزها نشان می داد که آنها هرچه باشند، اسلامگرا نیستند. ولی در مصر حتا با دیدن انبوه مردان ریشو و زنان با حجاب نیز، نه تنها از همه جا فریاد برمی آید که نباید از اخوان المسلمین ترسید، که گیدو وستروله وزیر خارجه آلمان با این گروه به گفتگو هم می نشیند!

بوی خون!

سال نوی مسیحی برای ما ایرانیان با شنیدن گزارشهای دردناک و هراس برانگیز آغاز شد. کودتاگران برای گستردن خاموشی گورستان در سرتاسر ایرانزمین دست به کشتار ایرانیان گشوده اند و با دستیازی به نیرنگهای شرم آوری چون کشتن همزمان آدمکشان و موادفروشان با آزادگانی که گناهشان تنها و تنها پاسداری از جایگاه بالای انسان و پشتیبانی از حق شهروندی بوده است، به گمان خود در چشم ما و دیگر جهانیان خاک می پاشند. در سرزمین حافظ و مولانا و خیام و فردوسی و سهروردی و رازی هر هشت ساعت یکبار ریسمان دار گلوی انسانی را چندان می فشارد تا در لرزه های درد روان از تنش جدا شود و کام تشنه فقیهان خوانخوار را سیراب کند. کودتاگران در کار بپایان رساندن راهی هستند که آغازش بیست و دوم بهمن پنجاه و هفت و بخش پایانی اش پس از بیست و دوم خرداد هشتاد و هشت بود.

رفتار کودتاگران چندان نابیوسان و دور از پندار نبود. درست یک روز پس از کودتای بیست و دوم خرداد در نوشتاری به نام "کودتاگران چه می خواهند؟" (1) به بررسی آماجهای دارودسته احمدی نژاد، مدرسه حقانی، حجتیه و مصباح یزدی پرداخته بودم. آن نوشته بازخورد بسیار گسترده ای در میان هم میهنان داشت، اگرچه بخش بزرگی از آنان در لابلای واژگان آن "تئوری توطئه" را می دیدند و برخی نیز آنرا با نوشته های آنچه که خود "روزنامه های زرد" می خواندند، می سنجیدند. من در آن نوشته که پیش از سخنرانی خامنه ای در نماز جمعه و دستور آشکارش برای سرکوب خونین و گسترده مردم و پیش از آشکار شدن سیاهکاریها و دژمنشیهای کاربران رژیم به نگارش درآمده بود، آینده کودتا را چنین پیشبینی کرده بودم:

------------------------------------------------------------------
*) احمدی نژاد قانونی را از مجلس خواهد گذراند که دیگر نیازی انتخابات نباشد و خود او برای همیشه رئیس جمهور ایران بماند،

*) دیگر هیچ گونه انتخاباتی در ایران برگزار نخواهد شد،

*) خامنه ای از میدان بدر خواهد شد و رهبری (آشکارا یا در پشت پرده) بدست مصباح یزدی خواهد افتاد،

*) رفسنجانی، خاتمی، و همه کسانی که در این سالیان در لایه های بالائی قدرت بوده اند، کشتار و یا زندانی خواهند شد.

*) همه نهادهای مدنی برچیده خواهند شد و آنچه که در دولت احمدی نژاد آغاز شده، مانند سرکوب زنان و دگراندیشان و دگردینان و دگرباوران با همه توان در سرتاسر ایران گسترده خواهد شد.

*) ماجراجویی های جهانی و برپائی آشوب و هرج و مرج دست کم در این بخش جهان (جنگ با اسرائیل، برافروختن آتش جنگ میان شیعه و سنی و ...) دنبال خواهد شد، تا همه زمینه های "ظهور" فراهم شود.

------------------------------------------------------------------
امروز و پس از گذشت هجده ماه از بیست و دوم خرداد هشتادوهشت از مجلس دیگر چیزی بجز یک سایه خنده آور برجای نمانده است. روز یکم تیر هشتاد و نه، یعنی یک سال پس از کودتا بسیجیان در برابر مجلس گردهم آمدند و گفتند که «اگر نمایندگان از این تصمیم خود کوتاه نیایند، مجلس را به توپ خواهیم بست!». سخنی که در تاریخ ایران پژواکی بسیار هراسناک دارد و با نام محمدعلی شاه و کلنل لیاخوف پیوند جاودانی خورده است.

خامنه ای در جایگاه رهبری هیچگاه این چنین ناتوان نبوده است. از همان روزی که احمدی نژاد به بهانه بیماری از بوسیدن دست او خودداری کرد، می شد دریافت که سخن علیرضا نوری زاده چندان بی پایه نمی تواند باشد که می گوید احمدی نژاد یکبار پس از رفتن از نزد خامنه ای، خود را به خشم "رئیس جمهور آقا امام زمان" خوانده است و نه دست نشانده آسید علی آقا. احمدی نژاد پس از آن هیچ تلاشی در پرده پوشانی آماج خود نکرد، مشائی برغم درخواست آشکار خامنه ای یک هفته بر جای خود ماند و پس از آنهم به دفتر احمدی نژاد رفت. هنگامی که خامنه ای با سروصدای فراوان میرفت تا هم با روحانیان قم پیمان تازه کند و هم نگاه جهانیان را به سوی خود بکشد و جایگاه رهبری خود را به آنان گوشزد کند - رخدادی که روزنامه های ایران آنرا "قدیر قم" خواندند -، احمدی نژاد در تهران ماند تا با دوست بولیویائی اش اوو مورالس فوتبال بازی کند و تا سخن کوتاه شود، در واپسین گام منوچهر متکی وزیر برگماشته خامنه ای را به گونه ای شرم آور برکنار کرد، تا نه برای او و نه برای پشتیبانش در کاخی که آنرا "بیت رهبری" می خوانند، آبرویی بجای نماند. دهان کجی دیگر از این آشکارتر نمی شد.

بالا بودن هزینه گزینش دوباره احمدی نژاد و همچنین از میان بردن لایه های "جمهوری" در این حکومت (که خواست همیشگی استاد کودتاگران محمدتقی مصباح یزدی بوده است) و برپائی یک حکومت اسلامی که در آن انتخاباتی برگزار نشود، راه دیگری را پیش پای احمدی نژاد گشوده است: برکشیدن اسفندیار رحیم مشائی با گرایش چندش آور به ایرانگرائی و افکندن چفیه بر گردن کوروش، تا او مدودف شود و احمدی نژاد پوتین و بتواند همچنان آتش بر هستی و دارائیهای این آب و خاک بیفکند.

رفسنجانی در هراس از نابودی همه سویه و از دست دادن اندوخته های سی ساله اش بزیر عبای رهبری خزیده است و اگر هر از گاه صدائی از او بگوش برسد، تنها در پافشاری اش در سرسپردگی به "مقام عظمای ولایت" خواهد بود و بس. اگرچه کودتاگران هنوز از پس او برنیامده اند، ولی خود او بهتر از هر کسی می داند که آب گرداگرد خانه اش را فراگرفته و در یک بزنگاه نابیوسان او را با خود خواهد برد. خاتمی، کروبی و موسوی خانه نشین و از نگر سیاسی زمینگیر شده اند و نه تنها از کُنشی آنان پدیدار نمی شود، که گاه از واکنش نیز درمی مانند.

نهادهای مدنی چون کانونهای زنان، حقوق بشر، سندیکاها و مانندهای آنان که دستاورد بیش از یک دهه تلاش گسترده و ریشه ای آزادیخواهان ایرانی بودند، اینک در رویاروئی با سرکوبهای ددمنشانه و دژخوئیهای دژخیمان در کنج پنهان خزیده اند و در کار تیمار زخمها و بازسازی سازمانهای خویشند. کودتاگران حتا تلاشهای کانونهای کودکان، مانند "انجمن کودکان کار" و "کودکان کار و خیابان" را که کاری جز کمک به کودکان آسیب دیده و آسیب پذیر نداشتند، برنتافتند و درب همه آنها را چند ماه پس از کودتا بستند.

در پهنه جهانی روزی نیست که صدای جهانیان از آشوبگریها و آتش افروزیهای این دیوانگان بر آسمان برنخیزد. درگیری بر سر برنامه هسته ای بس نیست، فرستادن سازوبرگ جنگی به افریقا، که تا دیروز تنها روانه عراق، افغانستان، لبنان و باریکه غزه می شد، فریاد دولتهای سنگال و نیجریه و گامبیا را هم بدرمی آورد.

اما آنچه که بیش از هر چیز دیگری جامعه را بسوی نابودی می برد، دمیدن در آتش جنگهای دینی با سرکوب هم میهنان سُنّی است. اگرچه رکورددار بودن کردستان در اعدامهای همه این سالها بیشتر از آن رو است که نهادهای مردمی در این بخش از ایران بسیار نیرومند اند و جنبش کردستان جنبشی گیتیگرا و آشنا با فرهنگ حزبی است، ولی نادیده نباید گرفت که "کُرد" همیشه برابر با "سُنی" گرفته شده است و خشک مغزان دین فروش ریسمان دار را آسانتر بر گردن کسانی می اندازند، که خود آنانرا "شکننده پهلوی فاطمه زهرا" می نامند و دلقک فرومایه ای بنام حجت الاسلام دانشمند آنان را "حرامزاده" می خواند.

بخش دردناکتر این داستان ولی در بلوچستان رخ می دهد، در جائی که مردمانی سخت کوش، راستکردار و مهربان و خونگرم هیچ حقی از این زندگی ندارند. در بخشی از ایران که نه آب آشامیدنی دارد و نه در همه شهرها و روستاهای آن برق یافت می شود و نه کارخانه در آن هست که جوانانش در آن نان خویش درآرند و نه سامانه آبیاری درستی که بتوانند خوراک خویش را در دل زمین نامهربان سرزمینشان بپرورند. و تو گویی این همه بس نیست، که کودتاگران در یکسال و نیم گذشته چنان دست به کشتار جوانان بلوچ گشاده اند که تو گویی لشگری پیروزمند سرزمین بیگانه ای را فرو گرفته و اکنون بدنبال کین کشی و خون خواهی است. کودتاچیان در این یک سال و نیمه از هیچ کاری که آتش جنگ میان شیعه و سنی را فروزانتر کند، خودداری نکرده اند. گویا آنان نیز چون همتایانشان در آلمان بدنبال "حل نهائی مسئله سنیها" از راه کشتاردرمانی هستند و آنچه که در این میان در نگر نمی آید، ارزش جان انسانها و سود و زیان ایران است.

کودتاگران، به بسیاری از آماجهای خود دست یافته اند بجز برترین آنها، که همانا مرگ جنبش سبز است. جنبشی که می دانند در زیر پوسته سخت سرکوب در کار گسترش و ژرفایش خویش است و روزی که شورش ناگزیر تهیدستان ایرانی که هر روز بر شمارشان افزوده می شود، آغاز شود، همچو ققنوس سر از خاکستر خود برخواهد داشت و رهبری آنرا بدست خواهد گرفت. برای همین است که تنها چاره را در گستراندن سایه مرگ و نیستی بر سرتاسر خاک اندوهزای ایرانزمین می بینند و برآنند با کشتن انسانها (به هر بهانه ای) از یک سو از مردم بجان آمده ایران زهر چشم بگیرند و از دیگر سو جامعه را بیست و اندی سال به بازپس، به سالهای دهه خونبار و سیاه شصت ببرند، با سالهایی که بهای جان آدمی براستی کمتر از مزد گورکن بود و دژخیمان ولی فقیه گاه نیازی به شناسائی قربانیان خود نیز نمی دیدند و آنان را تنها و تنها برای گستردن چتر ترس و هراس در این آب و خاک دسته دسته به جوخه های آتش می سپاردند (2).

آنان می خواهند مردم به چوبه های دار خو کنند، می خواهند که مرگ همچون سایه ای بدنبال ایرانیان روان، و نیستی چونان چتری بر سر آنان گسترده شود و راه برای روان کردن دریای خون از ارس تا هیرمند و از دریای مازندران تا خلیج پارس گشوده باشد. آنان خود می دانند که در پای کوهساری پر برف گرفتار آمده اند و تنها یک فریاد بسنده است، تا بهمن سبز را بر سرشان آوار کند، گستردن خاموشی گورستانی درست در هراس از همان یک فریاد است.

این بوی خون است که سپهر ایرانزمین را آکنده است.

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران زمین بدور دارد
---------------------------------------------------------------http://mbamdadan.blogspot.com/2009/06/blog-post_16.html .1
2.https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1XXhHOaO-qkJ_Ut8RP25KCCwUpufoeO36ObDAirvdYKBq2kaghriulQ6kjrM9ZC0ByIAQgwicYeg1bcqceR6MCam4A7u5EvKnqLxVjq3yfSbI9KAUoU0bfwVSYbmHPXuCwDm4Uc_A-Lo/s1600/image0024.jpg